ฟังจนมีความเข้าใจมั่นคงขึ้น

การศึกษาธรรม ไม่ใช่ถามให้ตอบ หรือว่าไม่ใช่บอกชื่อให้จำ แต่เป็นการที่จะค่อยๆเข้าใจสิ่งซึ่งมีจริงๆ ตลอดชีวิตตั้งแต่เกิดจนตาย และโดยเฉพาะก็คือว่าที่ยึดถือว่าเป็นเรา หรือของเรา ให้รู้จริงๆว่า ความจริงมีแต่สภาพธรรมซึ่งเกิดดับ หมดไปทุกขณะไม่เหลือเลย มีใครคิดว่ายังมีอะไรเหลือบ้างคะ ธรรมหมายความถึงสิ่งที่มีจริง ยังไม่ได้บอกว่าใคร ชื่ออะไรเลย ธรรมเป็นธรรม อย่างเสียงเป็นเสียง ความสุขเกิดขึ้นแล้วก็หมดไป ความสุขนั้นเป็นใครหรือเปล่า ไม่ว่าจะอยู่ที่นี่ ในป่า ในเรือ บนอากาศ หรือที่ไหนก็ตาม ธรรมชนิดไหนเกิดเป็นธรรมอย่างนั้น ใครก็เปลี่ยนแปลงไม่ได้ แล้วธรรมที่เกิดแล้ว จริงๆแล้วดับไป อย่าลืมนะคะ ไม่เหลือเลย ใครมีอะไรเหลือ ลองบอกสิคะ ได้ยินเหลือไหมคะ ถ้าไม่มีปัจจัยสิ่งนั้นเกิดได้ไหม อะไรก็ตามซึ่งเกิดได้ เพราะมีปัจจัยจึงเกิดได้ ถ้าไม่มีปัจจัยก็เกิดไม่ได้ อย่างจิตเห็น ถ้าไม่มีจักขุปสาท ไม่มีตา ก็เกิดไม่ได้ สิ่งใดก็ตามที่เกิดได้เพราะมีเหตุปัจจัย ไม่ใช่เพราะเรา แต่ว่าเป็นธรรมหรือเป็นธาตุ ซึ่งเกิดเพราะเหตุปัจจัย สิ่งนั้นเป็นใคร นอกจากเป็นธาตุนั้นๆ ซึ่งใครก็เปลี่ยนแปลงไม่ได้

นี่คือฟังธรรมจนกระทั่งเป็นความเข้าใจมั่นคงขึ้นว่าเป็นธรรม กว่าจะประจักษ์ความจริงของธรรม ต้องมีความรู้ขั้นฟังก่อน เพราะว่าถ้าฟังแล้ว ก็ยังเป็นเราฟัง หรือว่าเราอยากจะรู้นั่น อยากจะรู้นี่ ได้ยินชื่ออะไรก็อยากจะรู้ แต่ไม่เข้าใจ นั่นไม่ใช่ประโยชน์ของการฟัง