ฟังบ่อยๆ ระลึกบ่อยๆ

เมื่อได้ฟังพระธรรมก็ระลึกได้ นี่คือผลของการสะสม สั่งสมกุศล ที่จะทำให้ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ถ้าได้ฟังบ่อยๆ แล้วก็ระลึกบ่อยๆ จนกระทั่งชิน จนกระทั่งชำนาญ ถึงแม้จะเกิดบนสวรรค์ขั้นดาวดึงส์มีเวลาที่จะเพลิดเพลินมากมายที่เดียว แต่เพียงได้ฟังพระธรรมเทศนา ให้สำรวมอินทรีย์ คือ ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ในขณะนั้นนั่นเองย่อมระลึกได้ ถ้าเป็นผู้ที่เข้าใจถูก แล้วก็ได้สะสมอบรมอุปนิสัยมาเป็นอันมาก ก็ทำให้สภาพธรรมปรากฏในขณะนั้นตามความเป็นจริงได้

เพราะฉะนั้นก็ต้องปัญญาและความเพียร ไม่ใช่เพียงแต่เข้าใจ แต่ต้องมีการสะสมอบรมระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ

สำหรับผู้ที่สั่งสมอุปนิสัยมา ยังไม่ควรแก่การที่จะรู้แจ้งอริยสัจธรรมย่อมไม่สามารถที่จะประจักษ์แจ้งลักษณะของสภาพธรรมแม้ที่กำลังปรากฏอยู่เมื่อไรจะเห็นแก้วน้ำที่วางอยู่เป็นแต่เพียงรูปารมณ์ คือ สิ่งที่ปรากฏทางตา ตามความเป็นจริง ทุกคนต้องเป็นผู้ที่ตรง เมื่อไรจะเห็นสิ่งที่กำลังปรากฏว่าเป็นคน เป็นสัตว์ต่างๆ กำลัง เคลื่อนไหว กำลังยืนบ้าง เดินบ้าง นั่งบ้าง นอนบ้าง พูดบ้างเหล่านี้ เป็นแต่เพียงสภาพธรรมที่กำลังปรากฏทางตา ซึ่งความจริงก็เป็นเพียงสภาพธรรมที่ปรากฏทางตาเท่านั้น ลองคิดดูซิคะ ลองคิดจนกระทั่งหยั่งลงไปถึงว่าลักษณะจริงๆ ที่เป็นเพียงสภาพธรรมที่ปรากฏทางตา ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตนนั้น คืออย่างนี้ในขณะนี้เอง แต่ถ้าสติปัฏฐานไม่เกิดไม่ระลึกบ่อยๆ ก็ยังคงสงสัยอยู่นั่นเองว่า สภาพธรรมที่เป็นเพียงสิ่งที่ปรากฏทางตานั้นจะเป็นได้อย่างไร ในเมื่อขณะนี้เป็นแก้วน้ำอยู่

นี่ก็แสดงให้เห็นแล้วว่ากว่าสติและปัญญาจะเจริญขึ้นต้องอาศัยกาลเวลา ซึ่งทั้งปัญญาและความเพียรจริงๆ