วิปากปัจจัยคืออะไร

อ.วิชัย ปฏิสนธิเมื่อเกิด ต้องมีวิปากปัจจัยด้วย แล้ววิปากปัจจัยคืออะไร

ท่านอาจารย์ เป็นเรื่องสำคัญมาก คือก่อนอื่นต้องทราบว่าคืออะไร มิฉะนั้นจะไม่ชัดเจน

ผู้ฟัง วิปากปัจจัยคือผลของกรรม ที่ได้ทำมาแล้ว

ท่านอาจารย์ นั่นชื่อความหมาย แต่ตัวสภาพธรรมที่เป็นปัจจัย ชื่อเป็นปัจจัยไม่ได้ ต้องเป็นสภาพธรรมที่เป็นปัจจัย

อ.วิชัย บางครั้งการที่ได้ยินเพียงชื่อเราก็อาจจะไม่ชัดเจน ต้องเข้าใจว่าวิปากปัจจัยคืออะไร คือความเป็นปัจจัยโดยความเป็นวิบาก เพราะเหตุว่าถ้าจำแนกจิตโดยชาติ มี ๔ ชาติ คือมีกุศลชาติ อกุศลชาติ วิบากชาติ แล้วก็กิริยาชาติ ถ้ารู้ว่าสภาพธรรมวิบากที่ถึงจะเป็นวิปากปัจจัยได้ ดังนั้นถ้าถามว่ากุศลจิตเป็นวิปากปัจจัยได้ไหม

ผู้ฟัง ไม่ได้

อ.วิชัย อกุศลจิต

ผู้ฟัง ไม่ได้

อ.วิชัย กิริยาจิต

ผู้ฟัง ไม่ได้

อ.วิชัย วิบากจิต

ผู้ฟัง ได้

อ.วิชัย เพราะฉะนั้นเรารู้ว่าสภาพธรรมวิบากนั่นแหละ จึงจะเป็นวิปากปัจจัยได้ เจตสิกที่เป็นวิบากเป็นวิปากปัจจัยได้ไหม

ผู้ฟัง ได้

อ.วิชัย โลภะเป็นวิปากปัจจัยได้ไหม

ผู้ฟัง ไม่ได้

อ.วิชัย โทสะเป็นวิปากปัจจัยได้ไหม

ผู้ฟัง ไม่ได้

อ.วิชัย เพราะอะไรถึงไม่ได้

ผู้ฟัง เพราะไม่ใช่วิบาก

อ.วิชัย เพราะฉะนั้นสภาพธรรมที่เป็นจิตเห็นเกิดขึ้นแม้ขณะนี้ จิตเห็นนั้นก็เป็นวิปากปัจจัย เมื่อเราทราบถึงปัจจัยก็ต้องทราบถึงผลด้วยว่าผลคืออะไร เมื่อจิตเห็นเป็นชาติวิบาก เป็นวิปากปัจจัยแก่เจตสิกที่เกิดร่วมกัน เพราะเหตุว่าโดยชาติก็คือจิตเป็นวิบาก เพราะฉะนั้นเมื่อจิตเป็นชาติวิบากก็เป็นวิปากปัจจัย คือเป็นปัจจัยโดยความเป็นวิบากแก่เจตสิกที่เกิดพร้อมกัน และแก่รูปด้วย ถ้าพูดถึงว่าขณะอื่นที่ไม่ใช่จิตเห็น ก็เห็นว่าจิตเห็นไม่เป็นปัจจัยให้เกิดจิตตชรูป แต่ว่าแม้ขณะอื่น เช่นขณะที่เป็นสัมปัฏิจฉันนะ สันตีรณะ ขณะนี้ก็เป็นวิปากปัจจัยแก่เจตสิกที่เกิดร่วมกัน และแก่รูปด้วย

ฉะนั้นแม้ขณะปฏิสนธิจิต เป็นวิปากปัจจัยไหม เป็นวิปากปัจจัยแก่อะไร ถ้ากล่าวถึงปฏิสนธิจิต เป็นวิปากปัจจัยแก่อะไร แก่เจตสิก แก่รูปด้วยไหม

ผู้ฟัง แก่รูปด้วย กัมมชรูป

อ.วิชัย เป็นปัจจัยแก่กัมมชรูปด้วย เพราะเหตุว่ากัมมชรูป จะเกิดไม่ได้เลยถ้าไม่มีปฏิสนธิจิต แต่ว่ากัมมชรูปเป็นผลของกัมมปัจจัยในอดีต แต่ว่าขณะที่จะเกิดขึ้นในภูมิที่มีขันธ์ ๕ กัมมชรูปจะเกิดโดยที่ไม่มีจิตไม่ได้ ดังนั้นขณะแรกต้องอาศัยจิต กัมมชรูปจึงจะเกิดได้ ดังนั้นกัมมชรูปจึงเป็นผลของปฏิสนธิจิตด้วย ดังนั้นปฏิสนธิจิตต้องเป็นปัจจัยแก่กัมมชรูปในขณะปฏิสนธิด้วย แต่หลังปฏิสนธิแล้ว จิตไม่ได้เป็นสหชาตปัจจัยแก่กัมมชรูปเลย แต่ว่าเป็นปัจจัยโดยปัจจัยอื่นๆ