เจตนาเป็นกรรมปัจจัย

อ.วิชัย ต้องเข้าใจที่ละอย่าง ถ้ากล่าวถึงเจตนาเป็นกัมมปัจจัยใช่ไหม

ผู้ฟัง เป็น

อ.วิชัย เป็น เกิดทุกครั้งเป็นกัมมปัจจัยทุกครั้ง

ผู้ฟัง อีกอย่างหนึ่งที่เข้าใจ คำว่ากัมมปัจจัย ก็คือเจตนา เจตนาก็คือกรรม กรรมก็คือสิ่งที่เรากระทำขึ้น เพื่อเป็นปัจจัยให้เกิดอะไรๆ ต่อไปอีก

อ.วิชัย เจตนา เป็นสภาพธรรมอย่างหนึ่ง มีลักษณะคือจงใจ ตั้งใจขวนขวาย ในการกระทำกิจนั้นให้สำเร็จ นี่คือลักษณะของเจตนา เจตนาเมื่อเกิดจะเกิดกับจิตทุกดวง และเมื่อเกิดขึ้นเป็นกัมมปัจจัย สภาพธรรมอย่างอื่นเป็นกัมมปัจจัยไม่ได้เลย ต้องเฉพาะเจตนาเท่านั้นจึงจะเป็นกัมมปัจจัย

ผู้ฟัง จึงได้กล่าวว่าเจตนานี้เกิดขึ้นกับจิตทุกดวงอย่างนั้นใช่ไหม

อ.วิชัย เจตนาเป็นสภาพธรรมที่เกิดกับจิตทุกดวง ไม่เว้นเลย แต่โดยสภาพธรรมของจิต มีชาติต่างกัน มีอกุศลชาติ มีกุศลชาติ มีวิบากชาติ มีกิริยาชาติ ดังนั้นเมื่อกล่าวถึงเจตนาที่เกิดกับจิตทุกดวง เมื่อเกิดแล้วเป็นปัจจัยแก่จิต และเจตสิกที่เกิดพร้อมกันในขณะนั้น ไม่ว่าจะเป็นขณะจิตเห็นขณะนี้ ขณะที่เป็นโลภะ โทสะ หรือเป็นกุศลจิต ขณะที่จิตเกิดขึ้นต้องมีเจตนาขณะนั้นที่จะเป็นปัจจัยให้จิตขณะนั้นเกิดขึ้น อย่างนี้เรียกว่าสหชาตกัมมปัจจัย เพราะเหตุว่าเป็นปัจจัยโดยการเกิดพร้อมกัน

แต่เจตนาที่เกิดกับกุศลจิต และอกุศลจิตมีความพิเศษ คือเมื่อถึงความเป็นกรรม สามารถที่จะให้ผลในภายหลังได้ ดังนั้นวิบากจิตที่เกิดเป็นผลของเจตนาที่เป็นชาติอะไร

ผู้ฟัง ชาติวิบาก

อ.วิชัย คือถ้าเห็นดี ก็เป็นผลของเจตนาที่เกิดกับกุศลในอดีต ไม่ใช่กุศลขณะนี้ แต่เป็นกุศลกรรมในอดีตเมื่อดับไปแล้วสามารถให้จักขุวิญญาณกุศลวิบากเกิดขึ้นในภายหลังได้

ผู้ฟัง กุศลกรรมนั้นเกิดขึ้นมาก็เรียกว่ากุศลวิบาก ผลของกรรมนั้นคือกุศลวิบาก ถ้าเป็นอกุศลกรรมก็เรียกว่าอกุศลวิบาก ใช่ไหม

อ.วิชัย เมื่อให้ผลในภายหลัง เพราะเหตุว่าขณะที่เจตนาที่เป็นกุศล และเจตนาเกิดขึ้นขณะนั้นยังไม่ได้ให้ผล แต่ว่าเจตนานั้นต้องดับไปก่อน ขณะนี้กุศลจิตเกิดขึ้นมีเจตนาเกิดร่วมด้วย ขณะที่เจตนาเกิดขณะนี้ยังไม่ได้ผลเลย ใช่ไหม แต่ว่าเมื่อเจตนาที่เป็นกุศลนี้ดับไปแล้ว ในภายหลังถึงกาลโอกาสที่เจตนาที่เป็นกุศลกรรมนี้จะให้ผลก็สามารถให้ผลได้

ดังนั้นเจตนาจึงมี ๒ อย่าง เมื่อเจตนาที่๑ ก็คือเจตนาเกิดกับจิตทุกดวง เป็นสหชาตกัมมปัจจัย คือเป็นปัจจัยแก่จิตที่เกิดพร้อมกัน

ผู้ฟัง สาเหตุชื่อว่าสหชาต เพราะเกิดพร้อมกันกับดวงอื่นๆ ได้ด้วย

อ.วิชัย กับจิตขณะนั้นที่เกิดขึ้นพร้อมกัน