ธรรมเกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวันอย่างไร

บางท่านเข้าใจว่า ธรรมแยกจากชีวิตประจำวัน แต่ถ้าได้ศึกษาพระธรรมแล้วจะรู้ว่า ธรรมก็คือชีวิตประจำวันนั่นเอง พระผู้มีพระภาคทรงแสดงเรื่องของโลภะ ความติดข้อง ความต้องการ เป็นชีวิตประจำวันหรือเปล่า พระผู้มีพระภาคทรงแสดงเรื่องโทสะ ความขุ่นเคือง ความไม่พอใจ เป็นชีวิตประจำวันหรือเปล่า พระผู้มีพระภาคทรงแสดงเรื่องความเมตตา ความกรุณา การเห็น การได้ยิน ความสุข ความทุกข์ต่างๆ พระธรรมที่ทรงแสดงเป็นชีวิตประจำวัน นอกจากนั้นยังทรงแสดงว่า ตั้งแต่เกิดจนตายเป็นธรรมทั้งหมด

เพราะฉะนั้น จะไม่มีเลยที่คนที่ได้ฟังพระธรรม ศึกษาพระธรรมเข้าใจแล้ว แล้วจะบอกว่า ธรรมแยกจากชีวิตประจำวัน ถ้าคนไม่รู้จะพูดอย่างนั้น แต่ถ้าคนที่รู้ว่า ธรรมคืออะไร จะพูดอย่างนี้ไม่ได้เลย เพราะเหตุว่าขณะนี้ก็เป็นธรรม กำลังเห็น อาจจะเคยเข้าใจว่าเป็นเรา เป็นตัวตน เป้นคนนั้นคนนี้ แต่ความจริงแล้วเป็นสภาพธรรมชนิดหนึ่งซึ่งมีจริง อะไรก็ตามที่เป็นสิ่งที่มีจริง แล้วเราไม่ต้องเรียกชื่อก็ได้ อย่างเห็น จะเรียกว่าเห็น หรือไม่เรียกว่าเห็น จะใช้ภาษาอังกฤษ ภาษาญี่ปุ่น ภาษามอญ พม่า เปลี่ยนชื่อไปสารพัดชื่อ แต่เห็นก็เป็นสภาพธรรมที่มีจริง และสภาพธรรมที่มีจริง อีกชื่อหนึ่งอาจจะเรียกว่า สัจธรรม คือเป็นธรรมที่เป็นของแท้ ที่พิสูจน์ได้ พระผู้มีพระภาคทรงแสดงความละเอียดของธรรมทุกอย่าง ไม่เว้นเลย

เพราะฉะนั้น จะได้ทราบว่า พระผู้มีพระภาคทรงแสดงเรื่องธรรมที่ทุกคนเคยเข้าใจ เคยยึดถือว่าเป็นตัวตน เป็นบุคคล เป็นวัตถุสิ่งต่างๆ ทั้งภายใน และภายนอกทั้งหมด ทรงแสดงไว้ทั้งหมดให้เข้าใจถูกต้อง จนกระทั่งความเข้าใจนั้นค่อยๆ เพิ่มขึ้นในสิ่งที่มีอยู่รอบตัวเรา เป็นปัญญาแต่ละขั้นซึ่งเพิ่มขึ้นนั่นเอง แต่ถ้าไม่อาศัยการฟังพระธรรม เราอาจจะคิดว่า เรารู้จักตัวเราดี หรือบางคนก็บอกว่า รู้จักคนอื่น คนนั้นนิสัยเป็นอย่างไร เห็นแก่ตัวมากหรือบางคนมีจิตใจงาม ๒ คน ๓ คนนี้ต่างกันมาก เราอาจจะคิดว่า เราเข้าใจคนอื่น และตัวเราพอสมควร แต่ถ้าได้ศึกษาพระธรรมแล้วเราจะรู้ว่า สิ่งที่เคยเข้าใจยังไม่ถูกต้องทั้งหมด และสิ่งที่เราเคยคิดว่าเข้าใจแล้ว แต่ที่จริงแล้วไม่ตรงตามที่พระผู้มีพระภาคทรงตรัสรู้