เหตุแห่งทุกข์

ทุกขสมุทัยอริยสัจจะ ได้แก่ โลภะ ตัณหา ความยินดี ความพอใจในทุกสิ่งทุกอย่าง

เพราะฉะนั้นแต่ละท่านก็จะเป็นผู้ที่รู้จักตัวเองตามความเป็นจริงว่า ทรงจำทุกข สมุทัยอริยสัจจะ ข้อที่ ๒ ได้แค่ไหน เพราะว่า วันหนึ่งๆ ก็ลืมบ่อยๆ ใช่ไหมคะ ขณะที่กำลังสนุกสนาน เพลิดเพลิน อร่อย ขณะนั้นก็ลืมแล้วว่าเป็นทุกขสมุทัยอริยสัจจะ เพราะฉะนั้นสำหรับการทรงจำก็มีหลายขั้น ก็แล้วแต่ว่าแต่ละท่านจะทรงจำที่จะระลึกได้ในขณะที่กำลังเพลิดเพลินยินดีว่า นี่คือทุกขสมุทัยอริยสัจจะ ซึ่งถ้าเป็นอย่างนั้นในขณะนั้น สติปัฏฐานก็สามารถจะระลึกลักษณะของสภาพที่กำลังยินดีพอใจในขณะนั้นว่า เป็นสภาพธรรมอย่างหนึ่ง ซึ่งเป็นเหตุที่จะให้เกิดทุกข์ ตราบใดที่ยังมีโลภะ ความยินดีพอใจ ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ก็ต้องยังมีสังสารวัฏฏ์อยู่