กัมมปัจจยอุตุสมุฏฐาน
ประวิทย์ กัมมปัจจยอุตสมุฏฐาน
ท่านอาจารย์ เช่น จักกรัตน อุทยาน และวิมาน เป็นต้นของเทวดาทั้งหลาย ชื่อว่ากัมมปัจจยอุตุสมุฏฐาน คือ กรรมเป็นปัจจัยให้รูปที่มีอุตุเป็นสมุฏฐานเกิดขึ้น ซับซ้อนมากทีเดียว แล้วแต่กรรม คงจะเคยได้ฟังเรื่องๆ หนึ่งในครั้งอดีตที่ว่า ท่านผู้หนึ่งท่านไปไถนาแล้วก็ปรากฏว่าดินที่ท่านไถเป็นทองทั้งหมด แต่ว่าเวลาที่พระเจ้าแผ่นดินให้คนมาขนทองนั้นไป ทองนั้นก็กลายเป็นดินอีก เพราะกรรมของบุคคลนั้น
นี่เป็นเรื่องที่ถ้าไม่ใช่พระผู้มีพระภาคทรงตรัสรู้ ก็จะไม่มีใครเห็นว่าทุกอย่างที่ดูเป็นสิ่งที่ประหลาดมหัศจรรย์นั้นจะเกิดขึ้นได้อย่างไร แต่ว่าก็จะต้องมีสมุฏฐาน มีปัจจัยให้เกิดทุกสิ่งทุกอย่าง เกินวิสัยที่จะมีตัวตน หรือสัตว์บุคคลที่จะมีอำนาจเด็ดขาดที่จะทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดได้ แต่ว่าถ้าเป็นผู้ที่เข้าใจเรื่องของสมุฏฐานทั้งหมด หรือเหตุปัจจัยทั้งหมด ก็ย่อมรู้ว่าทุกอย่างที่เกิดขึ้นในแต่ละขณะนี้ต้องอาศัยปัจจัยมากเพียงไร ทั้งปัจจัยที่เป็นอดีต หรือแม้แต่กรรม ก็ยังจะต้องอาศัยอุตุเป็นสมุฏฐาน จึงจะเกิดพวกวิมานต่างๆ ของเทวดาได้ ไม่ต้องมีการก่อสร้างบนสวรรค์ นายช่าง วิศวกรทั้งหลายก็ไม่จำเป็น เพราะเหตุว่ากรรมเป็นปัจจัยให้เกิดรูปที่เกิดเพราะอุตุเป็นสมุฏฐาน