ธรรมคืออะไรและอะไรบ้างเป็นธรรม

ธรรมคือสิ่งที่มีจริง ไม่มีใครเป็นเจ้าของ ไม่อยู่ในอำนาจบังคับบัญชาของใคร เพราะฉะนั้น ทุกอย่างเป็นธรรม แต่ธรรมมี ๒ อย่าง คือ สภาพธรรมที่เกิดแล้วไม่รู้อะไรเลย เป็นรูปธรรม ส่วนสภาพธรรมอีกอย่างหนึ่งนั้นเป็นนามธรรม เพราะเหตุว่าไม่มีรูปร่าง ถ้าโลกทุกโลกมีแต่รูปธรรม จะเดือดร้อนไหม ฝนจะตก น้ำจะท่วม ไฟจะไหม้ ไม่มีธาตุรู้ สภาพรู้ จะไม่เดือดร้อนใดๆ เลย แต่เพราะเหตุว่ามีธรรมหรือธาตุชนิดหนึ่งซึ่งเมื่อเกิดแล้วต้องรู้ ไม่รู้ไม่ได้เลย เป็นธาตุรู้ เพราะฉะนั้น เมื่อเกิดต้องรู้สิ่งหนึ่งสิ่งใด เช่น ขณะนี้เสียงปรากฏได้ เพราะมีสภาพที่ได้ยินเสียงนั้น สามารถได้ยินเสียง ทั้งๆ ที่เสียงไม่มีรูปร่างเลย มองก็ไม่เห็น แต่ธาตุรู้หรือนามธาตุสามารถจะได้ยิน

เพราะฉะนั้น นามธาตุเป็นธาตุที่ไม่มีรูปร่างสัณฐาน แต่มีความวิจิตรหลากหลายมาก เริ่มแต่เป็นสภาพรู้ แต่สภาพรู้ต่อไปจะขยายต่อไปอีกมาก เป็นประเภทต่างๆ

เพราะฉะนั้น ก็ให้ทราบว่า ธรรมที่เกิดมีลักษณะต่างกันเป็น ๒ อย่าง คือ นามธรรมกับรูปธรรม นามธรรมเป็นสังขารหรือเปล่า นามธรรมก็เป็นสังขาร