ปัจจัยที่ ๘ นิสสยปัจจัย

ไม่ทราบว่าท่านผู้ฟังมีข้อสงสัยอะไรบ้างหรือเปล่า8t ในเรื่องของสหชาตปัจจัยและอัญมัญญปัจจัย คือ ปัจจัยที่ ๖และที่ ๗ ถ้าไม่มี ก็ขอผ่านไปถึงปัจจัยที่ ๘ แล้วก็อาจจะย้อนกลับไปทบทวนเรื่อย ๆ ถึงปัจจัยต้น ๆ

สำหรับปัจจัยที่ ๘คือ“นิสสยปัจจัย”

“นิสสย”หมายความถึงธรรมที่เป็นปัจจัยโดยเป็นที่อาศัยของปัจจยุปบันนธรรม ไม่คำนึงถึงว่า จะเกิดก่อนหรือเกิดทีหลัง เพราะฉะนั้นจึงต่างกับสหชาตปัจจัย ถ้าเป็นสหชาตปัจจัยแล้ว ปัจจัยและปัจจยุปบันนต้องเกิดพร้อมกันนั่นคือลักษณะของธรรมที่เป็นสหชาตปัจจัย

ถ้าเป็นอัญญมัญญปัจจัยแล้ว ปัจจัยต้องอาศัยปัจจยุปบันนธรรมด้วย และปัจจยุปบันนธรรมต้องอาศัยปัจจัย นั่นคืออัญญมัญญปัจจัย

แต่สำหรับ“นิสสยปัจจัย” ไม่ได้เพ่งเล็งถึงว่าจะเกิดพร้อมกันหรือว่าจะเกิดก่อนหรือจะเกิดหลังแต่หมายถึงสภาพธรรมซึ่งเป็นที่อาศัยของปัจจยุปบันนธรรม

เหมือนกับต้นไม้ต้องอาศัยแผ่นดินจึงจะตั้งอยู่ได้ หรือว่าจิตรกรรมคือ ภาพเขียนต่าง ๆ สีต่าง ๆ ก็ต้องอาศัยแผ่นผ้าฉันใด“นิสสยปัจจัย”คือ ธรรมซึ่งเป็นที่อาศัยของธรรมอื่น