อารัมมณาธิปติปัจจัย - อารัมมณูปนิสสยปัจจัย

นอกจากโลภมูลจิตแล้ว จิตอื่นที่ดีก็เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยด้วย เช่นมหากุศลจิต โดยสภาพแล้วเป็นสภาพที่ดีแน่ กุศลจิต ใครไม่ชอบ เป็นจิตซึ่งปราศจากโลภะปราศจากโทสะ ปราศจากโมหะประกอบด้วยอโลภะ ขณะใดที่กุศลจิตเกิด ขณะนั้นไม่ติด ไม่ได้ติดในอารมณ์ ขณะใดที่กุศลจิตเกิด ขณะนั้นมีอโทสเจตสิกเกิดด้วย เป็นสภาพของจิตซึ่งผ่องใสสงบปราศจากโลภะโทสะ

เพราะฉะนั้นโดยลักษณะแล้ว กุศลจิตเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัย

แม้มหากุศลหรือกามาวจรกุศล ซึ่งเป็นกุศลขั้นที่เป็นไปในรูปในเสียงในกลิ่นในรส ในโผฏฐัพพะ เพราะฉะนั้นกุศลจิตทั้งหมด โลกียกุศลทั้งหมด และโลกุตตรกุศลเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัย แต่ต้องแยกอีกว่าสำหรับโลกียกุศลเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของจิตประเภทใดได้ และโลกุตตรกุศลเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของจิตประเภทใดได้

ถ้าไม่เข้าใจความละเอียด สับสนอีกจะคิดว่าอกุศลเป็นกุศลอีก

ถ้าเข้าใจผิด คิดผิดเมื่อไร เมื่อนั้นก็ไม่ใช่หนทางที่จะดับกิเลสอีกแล้ว

เพราะฉะนั้นหนทางที่จะดับกิเลสนี้เป็นเรื่องละเอียด เป็นเรื่องที่จะต้องศึกษา เป็นเรื่องที่จะต้องเข้าใจให้ละเอียดถูกต้องชัดเจน เพื่อที่จะไม่เป็นผู้ที่ประมาท และอบรมเจริญปัญญาให้เกิดขึ้นได้จริงๆ เพราะแม้แต่กุศลจิตที่เป็นขั้นกามาวจรคือ เป็นไปในรูป ในเสียงในกลิ่นในรสในโผฏฐัพพะ ก็ยังมี ๒ ประเภทคือมหากุศลจิตที่ประกอบด้วยปัญญา และมหากุศลจิตที่ไม่ประกอบด้วยปัญญา

และท่านผู้ฟังจะทราบได้ว่า ตัวของท่านเองกุศลประเภทใดเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัย หรือเป็นอารัมมณูปนิสสยปัจจัยแล้ว