อนุสสติ ๑๐ กับปัญญาที่รู้ความสงบของจิต

สำหรับสมถกรรมฐาน ๔๐ มีกสิณ ๑๐ อสุภ ๑๐ และอนุสติ ๑๐ สำหรับอนุสติ คือการระลึกถึงพระคุณของ พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ๑ ระลึกถึงคุณของพระธรรม ๑ ระลึกถึงคุณของพระสงฆ์คือพระอริยเจ้า ๑ ระลึกถึงคุณของศีล ๑ ระลึกถึงจาคะการสละหรือการให้ทาน ๑ ระลึกถึงเทวตา ระลึกถึงเทวดา คือ คุณธรรมที่ทำให้เป็นเทาวดา ๑ ระลึกถึงความตายคือมรณสติ ๑ ระลึกถึงส่วนต่างๆ ของกาย คือ กายคตาคติ ๑ ระลึกถึงลมหายใจ คืออานาปานสติ ๑ ระลึกถึงสภาพของพระนิพพานคืออุปสมานุสติ ๑ ทั้งหมดรวมเป็น อนุสติ ๑๐ แต่ว่าไม่ใช่อยู่ในหนังสือ ขณะนี้เอง ถ้าปัญญาไม่รู้ ว่ากำลังสงบ หรือไม่สงบ และถ้าสงบๆ เพราะอนุสติอะไร ปัญญารู้ตรงตามสภาพธรรม ตามความเป็นจริง อย่างขณะที่ท่านสวดมนต์ ก่อนที่จะได้ฟังธรรม เคยศึกษาสภาพของจิตที่กำลังสวดหรือเปล่าคะ ว่าสงบหรือเปล่า บางคนนี่คะสวดมนต์ เป็นกิจวัตร แต่ว่ารีบๆ สวดให้เสร็จ จะได้ไปทำธุระอย่างอื่น หรือว่ากำลังมีธุระอื่น แต่ว่ากำลังสวดมนต์อยู่ เพราะฉะนั้น ก็รีบสวด ขณะนั้นสงบหรือเปล่า คะ ชีวิตประจำวัน ตามความเป็นจริง เพราะฉะนั้น จะกล่าวว่าการท่องบทพุทธคุณบท ๑ บทใด เป็นกุศลจิตเสมอ ก็เป็นไปไม่ได้ เพราะเหตุว่าจิตนี่คะ เกิดดับอย่างรวดเร็วมาก ไม่สามารถที่จะให้กุศลจิตตั้งอยู่ติดต่อกันได้เป็นเวลานาน แม้แต่ในขณะที่บำเพ็ญทานกุศล เจตนาให้ มี เป็นกุศล มีความผ่องใสของจิต บางครั้งก็ชั่วขณะเล็กน้อย แล้วอกุศลก็มากมาย เต็มไปด้วยความห่วงใย กังวลในกิจน้อยใหญ่ที่จะต้องกระทำ ในการกุศลนั้น หรือว่าในขณะใดที่เห็นสิ่ง ที่จะถวายแก่พระภิกษุสงฆ์ ที่จัดไว้อย่างดี ประณีต สวยงาม ขณะนั้นก็เป็นโลภมูลจิต

เพราะฉะนั้น เรื่องของจิต เป็นเรื่องที่เกิดดับอย่างรวดเร็ว ละเอียด และวิจิตรมาก ด้วยเหตุนี้ ท่านที่ไม่ได้ศึกษาสภาพของจิต คือสติไม่เกิดขึ้น ระลึกรู้ลักษณะของจิตจริงๆ จึงไม่สามารถที่จะบอกได้ ขณะนี้ กุศลจิต หรือ อกุศลจิต รู้ว่ามีจิต รู้ว่าจิตอยู่ใกล้มาก แต่ว่าถ้าตามตำรา ก็จะบอกได้เป็นเสียงเดียวว่า กำลังฟังธรรมเป็นกุศลจิต แต่ว่าอย่าลืม ความเกิดดับสืบต่อกันอย่างรวดเร็วของจิต แล้วก็จะเห็นได้ตามความเป็นจริงว่า กุศลจิตเกิด แล้วก็ดับ แล้วก็อกุศลจิตก็มี หลายประการแทรกแซงเกิดขึ้นได้ เพราะฉะนั้น ปัญญาที่ได้อบรมแล้ว สามารถที่จะรู้ชัด ตรง จริง ในลักษณะของสภาพธรรมที่เป็นกุศล ว่าเป็นกุศล ในลักษณะของสภาพธรรมที่เป็นอกุศลว่าเป็นอกุศล เพราะฉะนั้น แต่ก่อนนี้ อาจจะไม่เคยสังเกตุ ขณะที่สวดมนต์ไหว้พระ ว่าจิตนั้นเป็นกุศล หรือเปล่า เข้าใจรวมๆ ไปว่าเป็นกุศล แต่ปัญญาต้องชัด และตรงจริงๆ กุศลเป็นกุศล อกุศลเป็นอกุศล