ถ้าปัญญารู้ความสงบของจิตที่ปรากฏเป็นสมถถาวนา

ผู้ฟัง ดิฉันอยากจะขอเรียนถามอาจารย์ถึงเรื่อง คือว่าขณะที่ เจริญสติ แล้วก็สวดมนต์อย่างนี้ มีสติระลึกรู้ตามคำ ที่สวด อย่างคำว่า อรหัง สัมมา สัมพุทโธ ภควา อย่างนี้ ระลึกรู้ไปตามคำ มีสติรู้ตามคำ แล้วบางครั้งก็เว้น ไม่มีสติ บางครั้งก็มีต่อกัน หลายจังหวะ ยางครั้งก็มีเว้น แต่ขณะที่มีสติระลึกรู้ ตามคำจนกระทั่ง สวดจบ มีสติคล้ายๆ กับว่า มนสิการอยู่กับการสวดนั้น อย่างนี้จะเรียกว่า เป็น จดจ้อง ไหมคะ

ท่านอาจารย์ ไม่คะ จดจ้องหมายความว่าเลือกอารมณ์ ไม่ต้องการอารมณ์อื่น ต้องการที่จะให้ระลึกรู้เฉพาะอารมณ์นั้น อารมณ์เดียว

ผู้ฟัง แล้วทีนี้ขณะที่ฟังๆ ๆ อาจารย์บรรยายธรรมก็ดี ขณะที่ฟังพระท่านเทศน์ก็ดี ขณะนั้นก็นั่งฟัง จิต ก็ระลึกรู้ ตามคำไปทุกคำ แล้วก็บางครั้งก็หลงลืม บางครั้งก็มีระลึกรู้ยาว แล้วแต่ขณะนั้นก็ ขณะใดที่มีระลึกรู้ยาว บ่อยมาก ก็จิตค่อยๆ สงบ ลง แล้วก็รู้สึกสะอาด เบาแต่ก็ คำพูดที่อาจารย์พูด พระเทศน์อย่างนี้ก็จำได้ แล้วก็เข้าใจความหมาย แล้วก็มีสติด้วย ถ้าขณะที่ฟัง แล้วมีสติ ระลึกรู้ตามความเป็นจริง ตามเสียง หรือตามคำ อย่างนี้ จะเรียกว่าสมถภาวนา หรือว่าเป็นอารมณ์ของสมถะ หรือว่าเป็นอารมณ์ของ

ท่านอาจารย์ ขณะใดที่จิตสงบ ปรากฏอาการของความสงบ อันนั้นเป็น สมถภาวนา

ผู้ฟัง แต่ว่าถ้าหาก ขณะพอสงบ แล้วก็ สติระลึกรู้ควาสงบนั้น ก็เป็นเพียงสภาพธรรม ชนิด ๑ เท่านั้น

ท่านอาจารย์ คะ อันนั้นก็เป็น สติปัฏฐาน ที่จะนำไปสู่การที่จะประจักษ์แจ้งว่าเท่านั้นจริงๆ นั้นคืออย่างไร ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล เพราะฉะนั้น กุศลก็เกิดสลับกันไปทั้ง สมถะบ้าง วิปัสสนาบ้าง หรือ สติปัฏฐาน บ้างนั่นเอง บางทีก็เพียงขั้นศีล บางทีก็เพียงขั้นทาน

ผู้ฟัง คะ ถ้าหากว่า หมายความว่าขณะที่สวดมนต์หรือฟังเทศน์อะไรอย่างนี้ มีสติระลึกรู้ไปเรื่อยๆ บ่อยๆ เนืองๆ อย่างนี้ก็ทำความสงบขึ้น

ท่านอาจารย์ เวลาที่ลักษณะของความสงบปรากฏ จะเห็นว่าความสงบนั้นเป็นอย่างไร ไม่ใช่ลักษณะของสมาธิ แต่เวลาที่ความสงบมั่นคงขึ้น สมาธิมีกำลังพอที่จะให้รู้ว่า เป็นสมาธิที่เพิ่มกำลัง ต่างกับความสงบที่ยังไม่ได้ประกอบด้วยสมาธิ แต่ในที่นั้นจะต้อง มีความสงบปรากฏด้วย

ผู้ฟัง ถ้าอย่างนั้น จิตขณะที่สะสมมา การระลึกรู้ ครั้งหนึ่ง ขณะจิตนิดๆ ๑ แล้วก็สะสมไว้มากๆ ก็ปรากฏออกมาให้เจ้าของรู้ได้ว่า ขณะนั้นจิตมีความสงบเพิ่มขึ้น ประกอบด้วยปัญญาอย่างนี้

ท่านอาจารย์ คะ ลักษณะของความสงบจะเพิ่มขึ้น ยังไม่ถึงขั้น อุปจารสมาธิ ก็รู้ว่า ไม่ใช่อุปจารสมาธิ แต่เป็นความสงบที่มีกำลังเพิ่มขึ้นด้วย