การศึกษาต้องเป็นไปตามลำดับ

ผู้ฟัง เมื่อสักครู่ ท่านอาจารย์ก็ได้กล่าวว่าสภาพธรรมที่ปรากฏอยู่ ง่ายไหมที่จะรู้ ดิฉันคิดว่า จริงๆ สิ่งที่ปรากฏอยู่ ก็น่าจะง่ายที่จะรู้ แต่คราวนี้เราไม่ทราบนี่ว่าอะไรคือธรรม ตั้งแต่เล็กๆ ขึ้นมา ก็ไม่ได้ฟังธรรมเลย ก็ไม่ทราบว่าอะไรคือธรรม ตอนโตมาแล้ว ถึงฟัง ก็ยังฟังน้อย เพราะฉะนั้น ตรงนี้ค่ะท่านอาจารย์มันจะเป็นจุดที่ทำให้เราไม่ทราบว่าอะไรคือปรากฏ

ท่านอาจารย์ นี่เป็นเหตุให้เรานั่งที่นี่ และเหมือนเด็กอนุบาล และเด็กอนุบาลจริงๆ หรือใครไม่อยากอยู่ชั้นนี้ อยากจะไปไกลๆ

ผู้ฟัง แต่จะไปไกลๆ แค่ไหน ถ้าไม่เข้าใจตรงนี้ก็ไม่มีประโยชน์

ท่านอาจารย์ ถูกต้อง การศึกษาต้องตามลำดับ และก็เป็นความเข้าใจของเราเองที่ห่วงใยก็คือว่าขอให้เป็นความเข้าใจของแต่ละท่านที่ฟัง และก็พิจารณา และไตร่ตรอง และก็ไม่ได้คิดถึงเรื่องอื่น ที่ไม่ได้ปรากฏ แต่ว่าให้เข้าใจว่าสิ่งที่มีจริงๆ ในขณะนี้เคย เป็นเรา เคยเข้าใจว่าเรา แต่พระผู้มีพระภาคพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสรู้ และทรงแสดงว่าเป็นธรรม คือเป็นสิ่งที่ไม่มีใครสามารถจะบังคับบัญชาได้เลย เห็นเกิดขึ้น ไม่ให้เห็นไม่ได้ เพราะเห็นเกิดแล้ว ถ้าไม่มีเหตุปัจจัยให้เห็นเกิด เห็นเกิดได้ไหมคนตาบอดยังไงๆ ก็เห็นไม่ได้ เพราะว่าไม่มีเหตุปัจจัยให้เห็นเกิดขึ้น นอนหลับสนิทก็ไม่มีเห็น เพราะไม่มีปัจจัยที่เห็นจะเกิด เพียงค่อยๆ พิจารณาถึงความจริงในชีวิตประจำวัน แยกออกมากเป็นแต่ละขณะ และก็แต่ละทาง เช่นทางตากำลังมีสิ่งที่เป็นธรรม ไม่ใช่เรา ทางหูมีสิ่งที่เป็นธรรมลักษณะต่างกับทางตา เพราะฉะนั้น ธรรมเริ่มมีลักษณะให้เห็นว่าต่างๆ กัน ไม่ใช่อย่างเดียวกันเลย

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ ๑