สภาพธรรมใดที่ปรากฏต้องมีปัจจัยปรุงแต่ง
ท่านอาจารย์ เพราะฉะนั้น ถ้าเราเริ่มตั้งแต่เกิด และก็รู้ว่าขณะใดก็ตามซึ่งนามธรรมเกิดขึ้น นามธรรมเป็นสภาพที่ไม่ใช่รูปธรรม จริง แต่นามธรรมแต่ละประเภทก็ต้องมีเหตุมีปัจจัยปรุงแต่งให้นามธรรมนั้นๆ เกิดขึ้น เพราะฉะนั้น สภาพธรรมใดก็ตามซึ่งเกิด หมายความว่าต้องมีปัจจัยปรุงแต่งสภาพธรรมนั้นจึงเกิดได้ รูปธรรมที่เกิดมีปัจจัยปรุงแต่ง หรือเปล่า
ธรรมต้องเป็นหนึ่งไม่เป็นสอง คือเป็นสัจจธรรม เพราะเป็นการทรงตรัสรู้ขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า และทรงแสดงตามที่ได้ทรงตรัสรู้ ซึ่งเป็นความจริงที่พิสูจน์ได้ สภาพธรรมใดที่ปรากฏ หมายความว่าสภาพธรรมนั้นต้องเกิด และสภาพธรรมที่เกิดต้องมีปัจจัยปรุงแต่ง จะเกิดขึ้นมาลอยๆ ไม่ได้เลย ไม่ว่าจะเป็นนามธรรม ที่เกิดขึ้น ผู้ที่ไม่รู้ก็ไม่เห็นมีอะไรเลย แต่ผู้รู้สามารถที่จะรู้ว่ามีปัจจัยอะไรที่จะทำให้สภาพนั้นๆ เกิดขึ้น โดยเป็นปัจจัยสถานใด เสียงขณะนี้ที่กำลังปรากฏ เกิด ใช่ไหมคะ ถ้าไม่เกิด ก็ไม่ปรากฏ และต้องมีสภาพที่ได้ยินเสียง มิฉะนั้นเสียงก็ปรากฏไม่ได้ เสียงมีปัจจัยปรุงแต่งไหม
อ.วิชัย ตามที่ท่านอาจารย์กล่าวมาข้างต้นก็มี แต่ว่าถ้าเป็นผู้ที่ใหม่ เช่น อาจจะเป็นปัจจัยต่างๆ ซึ่งก็อาจจะยังไม่ค่อยเข้าใจ ขณะนี้ได้ยินเสียง แต่รู้ว่าเสียงเกิดแล้วก็ต้องดับ เพราะว่าขณะได้ยินบ้างไม่ได้ยินบ้าง แต่ที่ว่าปัจจัยให้เสียงเกิด ยังไม่เข้าใจ อะไรที่จะเป็นปัจจัยบ้าง เล็กน้อย แค่ไหน ยังไง
ท่านอาจารย์ สำหรับผู้ที่จะรู้ความเป็นปัจจัย ทันทีที่ได้ฟัง รู้ได้ไหม ก็ไม่ได้อีกเหมือนกัน ธรรมต้องเป็นไปตามลำดับ
ถ้าโดยพระไตรปิฎกที่ได้ทรงจัดแสดงไว้ก็คือ เป็นคัมภีร์สุดท้ายของพระอภิธรรมปิฎก เรื่องของปัจจัย แค่นี้พอไหม
อ.วิชัย คือถ้าฟังแค่นี้ก็ไม่พอ
ท่านอาจารย์ ไม่พอแต่สามารถจะรู้ได้ ถ้ายังไม่สามารถจะรู้จริงได้ แต่ต้องทราบว่าสิ่งที่นี่เกิด อย่างเสียงเกิดเราก็ไม่รู้ ใช่ไหม สิ่งที่กำลังปรากฏทางตาในขณะนี้ ผู้ที่ตรัสรู้จนแสดงว่าเกิดแล้วดับทันทีเลย แต่เราเห็นตลอด ถ้าขณะนั้นไม่ได้ฟังพระธรรมเลย จะไม่มีความรู้เลยว่าขณะนี้สิ่งที่กำลังปรากฏทางตานี่เกิดขึ้นปรากฏ และดับ และก็เกิดขึ้นปรากฏสืบต่อจนกระทั่งเร็วมากเหมือนไม่ดับเลย
นี่คือการฟัง จากผู้ที่ไม่รู้แล้วก็ค่อยๆ รู้ ความจริงเป็นอย่างนี้ และกว่าจะถึงความจริงอย่างนี้ก็ต้องอาศัยการอบรมเจริญปัญญาอีกมาก แต่ให้ทราบว่าสิ่งใดก็ตามที่เกิด อันนี้ขอให้พิจารณา รับฟัง และก็พิจารณาว่า สิ่งใดก็ตามปรากฏเพราะเกิดขึ้น และที่เกิดเพราะมีปัจจัยปรุงแต่ง ไม่ว่าจะเป็นนามธรรม หรือรูปธรรม ซึ่งภาษาบาลีจะเพิ่มมาอีกคำหนึ่ง สิ่งใดก็ตามที่เกิด สิ่งนั้นเป็นสังขารธรรม เพราะเหตุว่ามีปัจจัยปรุงแต่งสภาพธรรมนั้นเกิดแล้วดับ
เพราะฉะนั้น สภาพธรรมที่เกิดดับเมื่อมีปัจจัย แต่ขณะนี้ มีความพร้อมของปัจจัยที่เกิดแล้ว อย่างเห็นในขณะนี้ที่เห็น เห็นนี่ต้องเกิดแล้ว ได้ยินในขณะนี้ที่ได้ยิน ได้ยินนี่ต้องเกิดแล้ว ไม่ใช่ยังไม่เกิด ถูกต้องไหม ลองกระทบแข็ง สภาพที่รู้แข็งเกิด จึงได้รู้แข็ง ไม่ใช่ยังไม่เกิดก็ไปรู้แข็ง เพราะฉะนั้น ขณะใดที่มีการรู้แข็งขณะนั้นสภาพรู้เกิดขึ้นรู้แข็ง ขณะนี้ก็คือสิ่งที่เกิดแล้ว เพราะปัจจัยปรุงแต่ง เป็นสังขตธรรม วันนี้ก็คงจะมีเพียงแค่สองคำใหม่คือ สังขารธรรม และสังขตธรรม
ที่มา ...