ความวิจิตของกรรมและจิตโดยปัจจัยต่างๆ

ถ้าดูรูปร่างหน้าตาของแต่ละบุคคล ไม่ว่าจะในครั้งเมื่อ ๒,๕๐๐ กว่าปี หรือก่อนนั้น จนถึงปัจจุบันนี้ มีหน้าตาใครซ้ำกับใคร หรือเหมือนกับใครบ้าง นี่เป็นเพียงรูปภายนอก ซึ่งเกิดขึ้นเพราะกรรมเป็นปัจจัย เพราะฉะนั้นตัวกรรมจริง ๆแต่ละกรรม ๆจะวิจิตรต่างกันสักแค่ไหน เพราะเหตุว่ากรรมหนึ่งทำให้เกิดเป็นบุคคลนี้ มีหน้าตาอย่างนี้ในชาตินี้ ในชาติต่อไป บุคคลนั้นเองแหละแต่ว่ากรรมอีกกรรมหนึ่งเป็นปัจจัยทำให้เกิดขึ้นมีรูปร่างหน้าตาอีกอย่างหนึ่งเสียแล้ว เพราะฉะนั้นแม้แต่รูปร่างสัณฐาน ก็ยังจำแนกต่างกันไปตามความวิจิตรของกรรม

เพราะฉะนั้นสภาพของจิตของแต่ละบุคคลในแต่ละขณจะวิจิตร คือ ต่างกันไปตามปัจจัยแต่ละปัจจัยมากสักแค่ไหน ซึ่งปัญญาพร้อมสติเท่านั้นที่สามารถจะระลึกรู้สภาพที่เป็นอนัตตาแท้ ๆ ของนามธรรมและรูปธรรมที่เกิดขึ้นปรากฏ แล้วจึงจะดับการยึดถือว่าเป็นสัตว์เป็นบุคคลเป็นตัวตนได้