กุศลเป็นปกตูปนิสสยปัจจัยให้อัพยากตธรรมเกิดได้

สำหรับกุศลเป็นปกตูปนิสสยปัจจัยให้เกิดอัพยากตธรรม สำหรับอัพยากตะก็ได้แก่ จิตและเจตสิกซึ่งเป็นวิบาก ได้แก่ จิตและเจตสิกซึ่งเป็นกิริยา และได้แก่รูปธรรม แต่สำหรับอุปนิสสยปัจจัยนั้น เป็นปัจจัยให้เกิดจิตและเจตสิกซึ่งเป็นนามธรรมเท่านั้น ไม่เป็นปัจจัยให้เกิดรูปธรรมด้วย

อุปนิสสยปัจจัยเป็นปัจจัยให้จิตและเจตสิก ซึ่งเป็นปัจจยุปบันนธรรมเกิดขึ้น

เพราะฉะนั้นสำหรับผู้ที่มีกุศลจิตเกิดขึ้น เป็นปกตูปนิสสยปัจจัยให้เกิดอัพยากตธรรม คือให้เกิดวิบากจิต เป็นไปได้ไหมคะ อย่างผู้ที่จะทำบุญ อาจจะต้องเสวยทุกขเวทนาทางกายได้ไหม ?ได้ ต้องลำบากต้องเดือดร้อน ต้องแสวงหา

ถ้าท่านที่จะไปนมัสการสังเวชนียสถาน จะทราบว่าในบางแห่งสถานที่พักไม่สะดวกเลย แต่ท่านมีกุศลสัทธาเกิดขึ้นที่จะไปนมัสการสังเวชนียสถาน นั่นเป็นกุศลจิต แต่เป็นปัจจัยให้เกิดทุกขกายวิญญาณ เช่น ที่เมืองสาวัตถี ที่พักไม่สะดวกเลย ถ้าอยากจะพักที่อื่นก็จะได้นมัสการพระเชตวันมหาวิหารในระยะเวลาสั้น ๆ แล้วก็รีบกลับไปที่พักที่อื่นที่สะดวกสบาย แต่ถ้าอยากจะที่ใกล้ ๆ พระเชตวันมหาวิหาร ก็จะต้องพักที่โรงแรมที่เมืองสาวัตถี ซึ่งไม่สะดวกด้วยประการทั้งปวง เป็นโรงแรมซึ่งเป็นบ้านของมหาราชาในอดีต เก่าแก่มากแล้วทุกอย่างไม่ได้รับการบูรณะซ่อมแซมเลย ห้องน้ำไม่สะดวก ห้องนอนมีจริงแต่มุ้งไม่มีเลย และถ้าไปหลาย ๆ คน ห้องหนึ่งก็ต้องนอนกันอย่างน้อยก็ ๘ คน ๙ คน หรือ ๑๐ คน แล้วแต่จำนวนของผู้ที่ไปมุ้งไม่มี ทุกคนก็ต้องห่อผ้าพันตัวเองเพื่อที่จะกันยุงกัด

นั่นก็เป็นกุศลเป็นปัจจัยให้เกิดอัพยากตธรรมคือ แล้วแต่จะเป็นกุศลวิบากหรืออกุศลวิบากได้

หรือว่าท่านที่ต้องการจะกระทำกุศล แต่ว่าจะต้องทำด้วยความสุจริต ไม่ใช่การคดโกง เพราะฉะนั้นท่านก็จะต้องมีความพากเพียรในการที่จะแสวงหาปัจจัยที่จะทำกุศล อาจจะต้องลำบาก แต่เป็นปัจจัยที่ได้มาด้วยความสุจริต

เพราะฉะนั้นกุศลนั่นเองก็เป็นปกตูปนิสสยปัจจัยให้เกิดอัพยากตธรรม คือ อกุศลวิบากทางกายได้

นี่ก็เป็นชีวิตประจำวันจริงๆ ซึ่งเกิดขึ้นเป็นไปตามเหตุการณ์ต่างๆ แล้วแต่ละท่านถ้าจะคิดก็คงจะสงสัยว่า ทำไมจะต้องเป็นอย่างนี้กับตัวท่านแต่ก็ให้ทราบได้ว่า ทุกอย่างแล้วแต่ปัจจัยทั้งสิ้น และปัจจัยที่กว้างขวางมากปัจจัยหนึ่ง ก็คือปกตูปนิสสยปัจจัย

ถ้าท่านผู้ใดเกิดกุศล แล้วไม่ทำอะไรเลย เพื่อที่จะได้สบาย ๆ กุศลนั้นจะสำเร็จไหมคะ กุศลนั้นก็ย่อมไม่สำเร็จ ไม่ว่าการที่จะปรุงอาหาร มือที่กระทบสัมผัส ก็อาจจะเป็นทุกขกายวิญญาณที่ไม่สบายก็ได้ในขณะนั้น แต่เพราะเหตุว่ากุศลจิตเกิดขึ้นและต้องการที่จะทำกุศลกรรมให้สำเร็จไป

เพราะฉะนั้นสัทธาซึ่งเป็นกุศลจิตนั้นเอง ก็เป็นปัจจัยให้อัพยากตธรรมเกิดได้