ความทรงจำปรุงแต่งสิ่งที่ปรากฏอย่างหลากหลาย
ผู้ฟัง ที่ท่านอาจารย์ถามว่าคุณวาณีเกิดดับ หรือเปล่า ดับทั้งตัว ดูแล้วน่ากลัว
อ.ธีรพันธ์ ที่คุณจำนงพูดเป็นเรื่องราว ความจริงแล้วสภาพธรรมต้องเป็นสภาพธรรมแต่ละประเภท ที่จะปรากฏทางตาก็เป็นรูปารมณ์ ทางหูก็เป็นเสียง จมูกก็เป็นกลิ่น ลิ้นก็เป็นรส กายก็โผฏฐัพพะ เพราะฉะนั้นจะนำคุณวาณีมารวมกันไม่ได้ ความจริงคุณวาณีเป็นเพียงสิ่งที่ปรากฏทางตาโดยปริยัติที่เราศึกษากัน อย่างเช่นเคยมีคำถามจากท่านอาจารย์ว่าสิ่งที่ปรากฏทางตาร้องเพลงได้ไหม เป็นคำถามที่ชวนให้คิดกัน
ท่านอาจารย์ แล้วก่อนที่จะเป็นคุณวาณี มีหลายท่านไม่รู้จักชื่อนี้เลยใช่ไหม เราก็มาพบกันที่นี่บ่อยๆ และก็มีคนที่นั่งแถวหน้าแถวหลัง ชื่ออะไรบ้างก็ไม่ทราบ แต่จำไว้แล้ว ใช่ไหม คนนี้เคยเห็น คนนี้มาใหม่ ยังไม่เคยเห็นเลย นี่ก็แสดงให้เห็นว่าแม้เพียงสิ่งที่ปรากฏ ความคิดนึกกับความทรงจำของเราหลายหลากอย่างไรบ้าง ที่จะไม่รู้ว่าแท้ที่จริงแล้วเป็นเพียงสิ่งที่ปรากฏเหมือนกันทุกวัน ลืมตาขณะใดก็มีสิ่งที่กำลังปรากฏอย่างนี้แหละ แต่ความจำนี่แหละปรุงแต่ง การที่ยังไม่รู้จักชื่อ แต่จำได้ เพราะว่าเคยเห็น พอเห็นแล้วก็จำ พอเห็นอีกทีก็จำได้ แล้วแต่ว่าจะแม่นยำขนาดไหน ต้องเห็นกี่ครั้ง แล้วภายหลังก็รู้จักว่าชื่อคุณวาณี เพิ่มมาแล้วใช่ไหม เพิ่มบัญญัติคือชื่อ แต่ว่าถึงแม้ไม่มีชื่อเลยก็มีบัญญัติ คือมีสิ่งที่จดจำไว้จากสิ่งที่ปรากฏ และตอนหลังก็มีบัญญัติเรื่องราวต่างๆ และถ้าคุณวาณีไปทำคุณงามความดีมียศฐาบรรดาศักดิ์ ก็เพิ่มชื่อขึ้นมาอีกใช่ไหม
เพราะฉะนั้นก็จะเห็นได้ ว่าเราอยู่ในโลกของสมมติบัญญัติมานานมาก และการที่จะค่อยๆ มีความเห็นถูก กำลังฟังอย่างนี้ก็เกิดความเข้าใจว่า จริงๆ เป็นเพียงสิ่งที่ปรากฏ นี่คือ การเริ่มของปัญญาที่จะเข้าใจสิ่งที่ปรากฏ เพราะไม่ใช่หมายความว่าเราจะเข้าใจแล้วทุกอย่างหายไปหมด ไม่ใช่อย่างนั้น สภาพธรรมอื่นเกิดต่อทันที แม้พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ทรงเห็น และก็ทรงรู้ว่าบุคคลที่กำลังปรากฏในขณะนั้นชื่ออะไร เป็นท่านพระสารีบุตร หรือเป็นท่านพระมหาโมคคัลลานะ เพราะการเกิดดับสืบต่อของจิตที่ทรงจำเร็วมาก แต่ไม่มีความเห็นผิดในลักษณะของสภาพธรรม เพราะทรงประจักษ์แจ้งว่าสภาพธรรมทั้งหลายมีปัจจัยเกิดแล้วก็ดับ
เพราะฉะนั้นความไม่รู้ละเรื่องของบัญญัติ ซับซ้อนมากมาย ต้องทราบว่ายังมีอยู่เต็มเลย ทันทีที่กำลังฟังอย่างนี้ก็ยังมีการจำ มีการรู้บัญญัติทั้งนั้นเลย จนกว่าความรู้ปรมัตถ์ค่อยๆ เพิ่มขึ้น
ที่มา ...