สังขารธรรม - สังขตธรรม สองคำสองความหมาย
ผู้ฟัง อยากให้อาจารย์แสดงว่า ถ้าสังขารธรรมเกิด จะต้องเกี่ยวข้องกับสังขตธรรมด้วย จะแยกจากกันไม่ได้เลย หรือยังไงคะ
ท่านอาจารย์ คงไม่ใช่เกี่ยวข้องนะคะ แต่เป็นคำที่สองความหมาย เช่นสังขารธรรมก็คือธรรมใดๆ ก็ตามที่เป็น จิต เจตสิก รูป จะเกิดขึ้นมาเดี่ยวๆ โดดๆ โดยไม่มีปัจจัยปรุงแต่งอาศัยกัน และกันเกิดขึ้นไม่ได้ ไม่ว่าจะเป็นนามธรรม หรือรูปธรรม ก็จะต้องมีสภาพธรรมที่เป็นปัจจัยปรุงแต่งเกิดขึ้นเป็นสังขารธรรม แต่สภาพธรรมใดก็ตามในขณะนี้ที่กำลังปรากฏ เพราะเกิดแล้วจึงปรากฏ และที่เกิดๆ แล้วก็เพราะเหตุว่าปัจจัยปรุงแต่งแล้วจึงเกิด ให้ทราบว่าขณะใดก็ตามขณะนี้สภาพธรรมนั้นเกิดแล้วเพราะปัจจัยปรุงแต่งแล้วเกิด ถ้ายังไม่ปรุงแต่งก็ยังไม่เกิด แต่ปรุงแต่งแล้วเกิดทันที ขณะนั้นก็เป็นสังขตธรรม ความหมายเหมือนกัน แต่ว่าความหมายของพยัญชนะก็คือ อย่างหนึ่งอาศัยกัน และกันเกิดขึ้น อีกอย่างหนึ่งก็คือเมื่อเกิดแล้วปรุงแต่งแล้วเกิดแล้วก็ดับ เพราะสังขตธรรมที่เกิดแล้วก็ต้องดับ
ที่มา ...