การอบรมภาวนาเป็นการอบรมเจริญปัญญา

ยังมีท่านผู้ฟัง ยังสงสัยอะไรบ้างไหมคะ สำหรับพุทธานุสติ ท่านผู้ฟังไม่ได้คิดสงสัยหรือคะว่า สมถภาวนานั้นมีถึง ๔๐ อารมณ์ ทำไมพระผู้มีพระภาค จึงตรัสว่า พระอริยสาวกทั้งหลายอยู่ด้วยการระลึกถึง พุทธานุสติ ธรรมานุสติ สังฆานุสติ สีลานุสติ จาคานุสติ และเทวตานุสติ มากกว่าวิหารธรรมอื่น นี้เป็นชีวิตจริงๆ เพราะฉะนั้น ท่านผู้ฟังจะเห็นได้ว่า ถ้าไม่เข้าใจในเหตุผลแล้ว ก็ไม่ทราบว่าทำไมพระอริยสาวกท่านจึงไม่อยู่ด้วยวิหารธรมอื่น แต่ว่าอยู่ด้วย อนุสติเป็นส่วนมาก สำหรับการอบรมเจริญภาวนา เป็นการอบรมเจริญปัญญา ไม่ว่าจะเป็นขั้น สมถะหรือขั้นวิปัสสนาก็ตาม เพราะเหตุว่า ธรรมที่เป็นกุศลได้แก่ ทาน ศีล และภาวนา หรือว่าศีล สมาธิ ปัญญา ชีวิตของทุกท่าน มีการให้ทาน มีการสละวัตถุ เพื่อประโยชน์สุขแก่บุคคลอื่นตามควรแก่โอกาส แล้วท่านก็มีการอบรมเจริญศีล แต่แม้กระนั้น ท่านที่มีการบริจาค มีการให้ทาน มีการรักษาศีลแล้ว ก็รู้สึกว่ายังไม่สามารถจะดับกิเลสได้ เป็นสมุจเฉท เพราะฉะนั้น จึงมีการอบรมเจริญภาวนา ซึ่งในการเจริญอบรมภาวนา นี้คะ เป็นเรื่องการอบรมเจริญปัญญา ไม่ว่าจะเป็นขั้น สมถะ หรือขั้นวิปัสสนาก็ตาม เพราะฉะนั้น ท่านผู้ฟังจะเห็นได้ว่า จุดประสงค์ คือการอบรมเจริญปัญญา เพราะฉะนั้น ผู้ที่ระลึกรู้พระพุทธคุณ ระลึกถึงพระพุทธคุณ ก็เป็นเพราะผู้ที่ได้เข้าใจพระธรรม ที่พระผู้มีพระภาค ทรงแสดง แล้วก็ประพฤติปฏิบัติ ตาม จนกระทั่งประจักษ์ แจ้งในอริยสัจธรรม รู้ว่าเป็นธรรมที่ดับกิเลสได้ เพราะฉะนั้น ท่านเหล่านั้นก็ย่อมจะระลึกถึง คุณของพระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า และปฏิบัติธรรมพร้อมกันด้วย การระลึกถึงพระคุณของพระผู้มีพระภาค นั้น ไม่ใช่เพียงระลึกแล้วไม่ประพฤติปฏิบัติตาม โดยเฉพาะสำหรับผู้ที่เป็นพระอริยเจ้า ท่านระลึกถึงพระธรรม แล้วท่านประพฤติปฏิบัติตาม จนกระทั่งดับกิเลสได้เป็นสมุจเฉท เพราะฉะนั้น การระลึกถึงคุณของพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า ของท่านจึงเป็นการปฏิบัติธรรม อบรมเจริญปัญญาที่จะรู้แจ้ง อริยสัจธรรมต่อไป