พระอริยเจ้าเท่านั้นที่เจริญพุทธานุสสติถึงอุปจารสมาธิ

สำหรับพุทธานุสติ ถึงแม้ว่าจะเป็นพระอริยเจ้าจำพวกเดียวเท่านั้นที่สามารถสงบจนกระทั่งถึงอุปจารสมาธิได้ ก็ไม่มีนิมิต ยิ่งยากไหมคะ เพราะเหตุว่าในสมถภาวนาทั้งหมด ๔๐ อารมณ์นั้น ไม่ใช่ทุกอารมณ์จะมีนิมิตเป็นเครื่องหมายของสมาธิ

สำหรับอุปจารสมาธิตามที่เรียนให้ทราบแล้ว จากตัวอย่างของการเจริญปฐวีกสิณ จะเห็นได้ว่า การเพ่งมองดูกสิณ หลับตา ลืมตาด้วยความแน่วแน่จนกว่าจะเกิดอุคหนิมิตซึ่งเป็นนิมิตที่ปรากฏติดตา แม้ว่าไม่มองดูก็ยังเห็น แม้ขณะนั้นก็ยังไม่ใช่อุปจาระ

เพราะฉะนั้นการที่จะระลึกถึงพระพุทธคุณ จนกระทั่งจิตสงบโดยไม่มีนิมิตแล้วถึงอุปจาระ จะยากสักแค่ไหน แล้วสำหรับผู้ที่เป็นปุถุชน ยังไม่ใช่พระอริยะ ก็ไม่มีวันที่จะถึงอุปจารสมาธิ เพราะเหตุว่าไม่สามารถที่จะประจักษ์ดื่มด่ำลึกซึ้งในพระพุทธคุณ เช่นพระอริยเจ้าทั้งหลายได้ แต่แม้กระนั้นก็ควรเจริญ เพราะเหตุว่าจิตสงบเมื่อระลึกถึงพระพุทธคุณ แต่ต้องมีปัญญาที่จะรู้ลักษณะของความสงบจริงๆ ไม่ใช่เพียงแต่กราบไหว้ ถ้าเป็นผู้มีกิเลสอย่างมาก ก็อาจจะหวังผล มุ่งผลต่างๆ ซึ่งเกิดจากกุศลที่มีจากการนอบน้อมระลึกถึงในการกราบไหว้พระพุทธรูป เป็นต้น แต่ว่าผู้ที่อบรมเจริญปัญญา ที่เป็นความสงบจริงๆ ไม่ใช่อย่างนั้น จะต้องเป็นผู้ที่สามารถมีสติสัมปชัญญะ สงบพร้อมด้วยปัญญา โดยรู้ลักษณะของจิตที่สงบขึ้น