ธรรมเครื่องกั้นการบรรลุธรรม

การที่จะให้จิตสงบจนกระทั่งถึงอุปจารสมาธิหรืออัปปนาสมาธินั้นยาก ไม่ใช่ของง่าย และไม่ใช่สำหรับทุกคนว่า ใครก็ตามจะทำสมาธิให้จิตสงบแล้วจะต้องถึงอุปจาระหรืออัปปนา

ข้อความในอังคุตตรนิกาย ฉักกนิบาต ภัพพสูตร ได้แสดงลักษณะของบุคคลที่สามารถบรรลุธรรมได้ และไม่สามารถบรรลุธรรมได้ว่า มีอุปสรรค มีเครื่องขัดขวางหลายประการ

ข้อความในภัพพสูตร ข้อ ๓๕๗ มีว่า

ดูกรภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้ประกอบด้วยธรรม ๖ ประการ แม้ฟังสัทธรรมอยู่ ก็เป็นผู้ไม่ควรเพื่อก้าวลงสู่ความแน่นอน ความเป็นชอบในกุศลธรรมทั้งหลาย

ธรรม ๖ ประการเป็นไฉน คือ เป็นผู้ประกอบด้วยความเป็นผู้มีกรรมเป็นเครื่องกั้น ๑ ประกอบด้วยความเป็นผู้มีกิเลสเป็นเครื่องกั้น ๑ ประกอบด้วยความเป็นผู้มีวิบากเป็นเครื่องกั้น ๑ เป็นผู้ไม่มีศรัทธา ๑ ไม่มีฉันทะ ๑ และมีปัญญาทราม ๑

ดูกรภิกษุทั้งหลาย บุคคลผู้ประกอบด้วยธรรม ๖ ประการนี้แล แม้ฟังสัทธรรมอยู่ ก็เป็นผู้ไม่ควรเพื่อก้าวลงสู่ความแน่นอน ความเป็นชอบในกุศลธรรมทั้งหลาย ฯ

บางท่านฟังธรรมแล้ว ฟังด้วยกันแต่ก็ไม่สามารถเข้าใจได้ ในขณะที่บุคคลอื่น นอกจากจะเข้าใจแล้วยังเกิดปัญญา จนสามารถก้าวลงสู่ความแน่นอน คือ การรู้แจ้งอริยสัจธรรมได้

นี่เป็นความต่างกันของการสะสมของกุศลธรรม และอกุศลธรรม