ธรรมใดเกิดแล้วปรากฏเป็นสังขตธรรม


    ผู้ฟัง สังขตธรรม จากการที่เรียนที่นี่ เข้าใจว่า กลุ่มของรูปธรรมจะเกิดเป็นกลุ่มๆ มี ๔ สมุฏฐาน เป็น ๒๑ กลุ่ม เป็นสังขตธรรม กลุ่มของนามธรรมคือ จิต ๘๙ เกิดเป็นกลุ่มๆ คือเป็นสังขตธรรม

    ท่านอาจารย์ สภาพธรรมที่เป็นนามธรรม คือ จิต เกิดขึ้น ๑ ขณะประกอบด้วยเจตสิก จิตเกิดขึ้นโดยไม่มีเจตสิกเกิดร่วมด้วยไม่ได้ การอาศัยกัน และกันของจิต และเจตสิกเป็นสังขารธรรม ขณะนี้จิตใดเกิด เพราะว่าสังขารธรรมคือจิต และเจตสิกในขณะนั้นปรุงแต่งให้เกิดขึ้นเป็นอย่างนี้ใน ๑ ขณะ ไม่ใช่เป็นกอง หรือรวมกันเป็นสังขต สังขตธรรม คือ สภาพธรรมอย่างใดอย่างหนึ่งซึ่งเกิด เพราะปรุงแต่งแล้วเกิดเป็นอย่างนี้ขณะนี้ เช่น "เห็น" เกิดแล้วเป็นสังขตธรรม เพราะมีกัมมปัจจัยที่ได้กระทำแล้ว ถึงกาลที่จะให้ผลคือทำให้วิบากจิต คือจิตเห็นเป็นผลของกรรมเกิดขึ้น เพราะฉะนั้น ปรุงแต่งแล้วเกิดขณะนี้ เป็นสังขตธรรม เป็นสิ่งที่เราเคยเข้าใจแล้วว่า คือธรรมที่เกิดขึ้นแล้วทั้งหมดเป็นสังขตธรรม แต่เพิ่มความหมายว่า ขณะที่สภาพธรรมใดเกิด ขณะนี้เกิดแล้วจึงปรากฏ ที่เกิดแล้วปรากฏเป็นสังขตธรรม เพราะปรุงแต่งแล้วเกิดขึ้นเป็นอย่างนี้ ไม่เป็นอย่างอื่น

    ที่มา ...

    พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 12


    หมายเลข 5203
    16 ม.ค. 2567