ถ้าสติปัฏฐานไม่เกิด ก็จะอยู่แต่ในโลกของอรรถบัญญัติ

เพราะฉะนั้นในวันหนึ่ง ๆ ตลอดเรื่อยมาอยู่ในโลกของปรมัตถธรรมเท่านั้น หรืออยู่ในโลกของอรรถบัญญัติด้วย หรือว่าอยู่ในโลกของอรรถบัญญัติตลอดเวลา ไม่ได้รู้เลยว่า แท้ที่จริงแล้วเป็นปรมัตถธรรมทั้งสิ้น

พอที่จะทราบได้ไหมว่า อยู่ในโลกไหน อยู่ในอรรถบัญญัติ ขณะใดที่สติปัฏฐานไม่ระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะอื่นทั้งหมดเป็นอรรถบัญญัติ คือเห็นเป็นวัตถุสิ่งต่าง ๆ โดยไม่ได้ระลึกรู้เลยว่า ทางตา แท้ที่จริงที่เห็นเป็นวัตถุสิ่งต่าง ๆ นั้น สภาพธรรมที่ปรากฏเป็นแต่เพียงสิ่งที่ปรากฏทางตาเท่านั้น แต่ที่ปรากฏเป็นสัณฐานรูปร่างต่างๆ เพราะเป็นนิมิตของธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม ที่ประชุมรวมกัน จึงปรากฏเป็นรูปร่างสัณฐาน เมื่อปรากฏเป็นรูปร่างสัณฐาน รวมทั้งกลิ่นและรส จึงปรากฏเป็นอรรถบัญญัติว่าเป็นข้าวเป็นน้ำ เป็นผลไม้ เป็นพืชเป็นผัก เป็นบุคคลต่าง ๆ แต่สภาพที่แท้จริงแล้ว คือปรมัตถธรรมซึ่งเกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย และดับไปอย่างรวดเร็ว ตามความเป็นจริง