จิตรู้สิ่งใด สัญญาจำในสิ่งนั้น
ผู้ฟัง ปกติสัญญาขณะที่จำก็คือ จำปรมัตถ์เป็นขณะๆ จิตไปใช่ หรือไม่
อ.วิชัย รู้สิ่งใดก็จำในสิ่งนั้น ถ้ารู้ปรมัตถ์ก็จำลักษณะที่เป็นปรมัตถ์ในขณะนั้น ขณะที่ปรากฏในขณะนั้น รู้บัญญัติก็จำบัญญัติ
ผู้ฟัง การที่เป็นบัญญัติ คือการจำปรมัตถ์หลายๆ ขณะรวมกันใช่ หรือไม่ จึงจะเป็นบัญญัติ
อ.วิชัย สัญญาเป็นสภาพธรรมที่เป็นสังขารธรรม คือเกิดขึ้นก็จำในลักษณะที่กำลังรู้ในขณะนั้น แล้วก็ดับไป ทีละขณะ เกิดขึ้นแล้วก็จำ แล้วก็ดับไป
ผู้ฟัง ถ้าเพียงแค่ขณะเดียวก็ยังเป็นบัญญัติอะไรไม่ได้ มีแต่ปรมัตถ์ ใช่ หรือไม่
อ.วิชัย จิตเกิดดับเร็วไหม
ผู้ฟัง เร็ว ถ้าจะจำบัญญัติได้ ต้องหลายขณะมากจึงเป็นบัญญัติได้
อ.วิชัย แล้วแต่ว่าจิตจะเกิดขึ้นรู้สิ่งใด เช่น ขณะที่เห็นมีลักษณะที่เป็นปรมัตถ์ปรากฏแก่จักขุวิญญาณ สัญญาเจตสิกที่เกิดกับจักขุวิญญาณก็จำในลักษณะเป็นสิ่งที่ปรากฏในขณะนั้น และสัญญาเจตสิกนั้นก็ดับไป รวมไปถึงจิตที่เกิดกับสัญญานั้นก็ดับไปด้วย สัมปฏิจฉันนจิต เกิดขึ้นก็รู้อารมณ์ต่อ สัญญาที่เกิดกับสัมปฏิจฉันนจิต ก็จำอารมณ์ที่ปรากฏในขณะนั้น แล้วก็ดับไป จิตเกิดดับเร็วมาก
ที่มา ...