ทบทวนปัจจัยต่างๆ ที่ได้ศึกษาไปแล้ว

เพราะฉะนั้นการที่จะเข้าใจเรื่องของ“อาเสวนปัจจัย” ก็จะขอทบทวนขณะที่วิถีจิตจะเกิดโดยปัจจัยที่ได้ศึกษาไปแล้ว

ก่อนที่วิถีจิตซึ่งเป็นชวนจิตจะเกิด มีวิถีจิตซึ่งเกิดก่อนชวนจิตหรือเปล่าคะ นี่เป็นการทบทวน

ชวนจิต คือ กุศลจิต อกุศลจิต หรือกิริยาจิตของพระอรหันต์ เป็นชวนจิต เป็นวิถีจิต แต่ก็มีวิถีจิตเกิดก่อนชวนจิต เพราะฉะนั้นก่อนที่จะถึงวิถีจิตซึ่งเป็นชวนจิต ก็มีวิถีจิต ซึ่งเกิดก่อน และก่อนวิถีจิตมีจิตอะไรเกิดก่อน ? “วิถีมุตตจิต” คือภวังคจิตต้องเกิดก่อนวิถีจิต

ผู้ฟัง ในภูมิซึ่งมีขันธ์ ๕ ภวังคจิตอาศัยรูปเกิดขึ้นหรือเปล่า ?

ทุกท่านกำลังมีภวังคจิตคั่นระหว่างการเห็น การได้ยิน การคิดนึก การรู้อารมณ์ต่าง ๆ ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ

ก็ให้ทราบว่าในขณะนี้ ภวังคจิตที่เกิดในภูมิที่มีขันธ์ ๕ ต้องอาศัยรูปเกิดหรือเปล่าคะ จะเกิดขึ้นโดยไม่อาศัยรูปไม่ได้เลย จิตในภูมิที่มีขันธ์ ๕ แล้ว ต้องอาศัยรูปเกิด

ผู้ฟัง ภวังจิตเกิดที่ไหน ? อาศัยรูปอะไร ?

ตอบเกิดที่หทยวัตถุที่เกิดก่อนแล้วยังไม่ดับไป โดย“หทยรูป” เป็นวัตถุปุเรชาตปัจจัยแก่ภวังคจิต แม้แต่ภวังคจิตที่กำลังเกิดในขณะนี้ก็ต้องอาศัยรูป แต่ต้องเป็นรูปที่เป็นหทยวัตถุ ไม่ใช่รูปอื่น และหทยรูปนั้นต้องเป็นรูปที่เกิดก่อนภวังคจิตนั้นแล้วยังตั้งอยู่คือยังไม่ดับไป

ผู้ฟัง ภวังคจิตที่เกิดในขณะนี้เป็นปัจจัยแก่หทยวัตถุที่เกิดก่อนหรือเปล่า ?

เวลานี้มีภวังคจิตกับหทยวัตถุคือ หทยรูปถ้าจะให้เข้าใจโดยปัจจัย ภวังคจิตต้องเกิด โดยอาศัยหทยรูปเป็นวัตถุปุเรชาตปัจจัยแก่ภวังคจิต

ถามว่า ภวังคจิตเป็นปัจจัยแก่หทยรูปที่ตนอาศัยเกิดขึ้นหรือเปล่า โดยปัจจัยอะไร

ตอบปัจฉาชาตปัจจัย

นี่คือขณะนี้เอง ไม่ยากเลย ถ้าเข้าใจจิตดวงไหน ก็ให้รู้ว่าจิตดวงนั้นต้องอาศัยรูปเกิดขึ้น แล้วสำหรับในภูมิซึ่งมีขันธ์ ๕ เว้นทวิปัญจวิญญาณ ๑๐ ดวง จิตอื่นทั้งหมด ต้องเกิดที่หทยวัตถุ

เพราะฉะนั้นหทยวัตถุเป็นวัตถุปุเรชาตปัจจัยแก่ภวังคจิต และภวังคจิตเป็นปัจฉาชาตปัจจัยแก่วัถตุปุเรชาตปัจจัยหรือหทยรูปซึ่งเกิดก่อนแล้วยังไม่ดับไป

นี่คือยังไม่ใช่วิถีจิต กำลังนอนหลับสนิท ก็จะต้องมีภวังคจิต อาศัยหทยวัตถุรูป ซึ่งเกิดขึ้นแล้วยังไม่ดับเป็นปัจจัย และในขณะเดียวกันภวังคจิตซึ่งเกิดก็เป็นปัจฉาชาตปัจจัยแก่รูปทั้งหมด ไม่ใช่แต่เฉพาะกับหทยรูปเท่านั้น ไม่ว่ารูปนั้นจะเกิดจากสมุฏฐานใดทั้งสิ้นก็ตาม เมื่อเป็นรูปซึ่งเกิดแล้วยังไม่ดับ จิตที่เกิดในขณะนั้นเป็นปัจฉาชาตปัจจัย อุปถัมภ์รูปซึ่งเกิดขึ้นแล้วยังไม่ดับไป