มีเพียง ๖ รูปเท่านั้นที่เป็นที่เกิดของจิต

ท่านผู้ฟังซึ่งเพิ่งเริ่มฟังหรือเริ่มศึกษา อย่าพึ่งท้อใจที่จะคิดว่า ยุ่งยากมากเรื่องรูปธรรมแต่ละรูป นามธรรมแต่ละประเภทอาศัยกัน และกันเกิดขึ้น แท้ที่จริงก็ไม่มีอะไรมากเลย เพราะเหตุว่าเมื่อกล่าวถึงรูปซึ่งเป็นวัตถุ คือ ที่เกิดของจิตแล้วมีเพียง ๖ รูปเท่านั้นจริงๆ คือ มี

จักขุปสาทรูป ๑ รูป เฉพาะรูปซึ่งเกิดแล้วยังไม่ดับซึ่งเป็นอายตนะ เป็นที่ประชุม ที่ต่อ เป็นที่อาศัยเกิดของจักขุวิญญาณ คือ จิตที่กำลังเห็นในขณะนี้เอง จิตเห็นมี ๒ ดวง ที่เป็นกุศลวิบากจิต ๑ ดวง ที่เป็นอกุศลวิบากจิต ๑ ดวง

นอกจากนั้นก็มีโสตปสาทรูป ๑ เป็นที่เกิดของโสตวิญญาณ ๒ ดวง ฆานปสาทรูป ๑ เป็นที่เกิดของฆานวิญญาณ ๒ ดวง ชิวหาปสาทรูป ๑ เป็นที่เกิดของชิวหาวิญญาณ ๒ ดวง กายปสาทรูป ๑ เป็นที่เกิดของกายวิญญาณ ๒ ดวง

สำหรับทวารทั้ง ๕ คือ ตา ๑ หู ๑ จมูก ๑ ลิ้น ๑ กาย ๑ ปสาทรูปแต่ละรูปนี้ เป็นที่เกิดของจิตซึ่งเห็น จิตที่ได้ยิน จิตที่ได้กลิ่น จิตซึ่งลิ้มรส และจิตที่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส เป็นที่เกิดของจิต ๑๐ ดวงนี้

นอกจากนั้นแล้วก็มีหทยรูป ซึ่งเป็นที่เกิดของจิตอื่นทั้งหมดในภูมิที่มีขันธ์ ๕ นอกจากทวิปัญจวิญญาณ ๑๐ ดวง ไม่ยุ่งยากอะไรเลยใช่ไหม? ๖ รูปเท่านั้นเอง แต่จะต้องพิจารณา แล้วต้องเข้าใจโดยละเอียดขึ้น เพื่อที่จะได้ไม่ยึดถือรูป และนามว่า เป็นสัตว์ เป็นบุคคล เป็นตัวตน