คำถามทบทวนเกี่ยวกับจักขุวิญญาณ

ผู้ฟัง ขอถามแทรกนิดหนึ่งว่า จักขุวิญญาณจิตที่เป็นอกุศลวิบากเกิดที่ไหน ? เกิดที่จักขุวัตถุ โดยปัจจัยอะไร ?

ตอบจักขุวัตถุเป็นวัตถุปุเรชาตปัจจัย และจักขุวิญญาณเป็นปัจฉาชาตปัจจัย

ผู้ฟัง จักขุวิญญาณที่เป็นกุศลวิบาก เป็นผลของกุศล เห็นสิ่งที่ดีเกิดที่ไหน ?

ตอบเกิดที่จักขุวัตถุ ไม่ว่าจะเป็นกุศลวิบาก หรืออกุศลวิบาก ก็ต้องเกิดที่จักขุวัตถุนั่นเอง

ผู้ฟัง จักขุวิญญาณเป็นปุเรชาตปัจจัยหรือเปล่า ?

ตอบไม่เป็น เพราะเหตุว่าปุเรชาตปัจจัยต้องเป็นรูปธรรมซึ่งเกิดก่อน แล้วยังไม่ดับ จึงจะเป็นปัจจัยแก่นามธรรม เพราะฉะนั้นจักขุวิญญาณจะไม่เป็นปุเรชาตปัจจัยเลย เพราะเหตุว่าเป็นนามธรรม

ผู้ฟัง จักขุวิญญาณเป็นปัจฉาชาตปัจจัยหรือเปล่า ? เป็น

ผู้ฟัง จักขุวิญญาณเป็นปัจฉาชาตปัจจัยแก่รูปอะไร ?

ตอบแก่รูปทุกรูปที่เกิดจากทุกสมุฏฐานซึ่งยังไม่ดับ

ผู้ฟัง จักขุวิญญาณเป็นอาเสวนปัจจัยหรือเปล่า ?

ตอบไม่เป็น

ผู้ฟัง เพราะอะไร ?

ตอบเพราะจักขุวิญญาณเกิดขึ้นขณะเดียว

ผู้ฟัง มีเหตุผลอื่นอีกไหม นอกจากนี้ที่จักขุวิญญาณไม่เป็นอาเสวนปัจจัย ?

ตอบเพราะเป็นวิบากจิต

“อาเสวนปัจจัย” ทั้งหมด ได้แก่ กุศลจิตหรืออกุศลจิต สำหรับผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์ และได้แก่กิริยาจิตของพระอรหันต์ โดยที่จิตและเจตสิกที่เกิดก่อนเป็นปัจจัยให้จิตชาติเดียวกันเกิด เสพอารมณ์นั้นซ้ำอีกจากอารมณ์ที่ตนเสพแล้ว คือรู้อารมณ์เดียวกัน

เพราะฉะนั้นสำหรับจักขุวิญญาณที่ไม่เป็นอาเสวนปัจจัย เพราะเหตุว่านอกจากเกิดขึ้นขณะเดียวกันแล้วก็ยังเป็นวิบากจิตด้วย