วิถีจิตที่ ๓ - สัมปฏิจฉันนจิต - ที่เกิด - ปัจจัยต่างๆ

วิถีจิตทางปัญจทวารดวงที่ ๓ ที่จักขุวิญญาณ หรือทวิปัญจวิญญาณดับไปแล้ว ได้แก่“สัมปฏิจฉันนจิต” สัมปฏิจฉันนจิตเป็นชาติอะไร? นี่ไม่ได้พูดถึงสิ่งที่ห่างไกลเลย พูดถึงสิ่งที่กำลังเกิดดับสืบต่อกัน ในขณะเห็น ในขณะได้ยิน ในขณะต่างๆ เหล่านี้เอง เพราะฉะนั้นก็ควรที่จะได้ทราบความละเอียด และไม่ลืม เพราะเหตุว่าเป็นการทบทวนว่า

สัมปฏิจฉันนจิตเป็นชาติอะไร? เป็นชาติวิบาก

เพราะฉะนั้นถ้าศึกษาธรรม โดยไม่ได้ศึกษาเรื่องของจิตประเภทต่างๆ โดยนัยของชาติต่างๆ ภูมิต่างๆ ไม่มีโอกาสที่จะเข้าใจพระธรรมได้โดยตลอด เพราะฉะนั้นเรื่องของชาติ เป็นสิ่งที่ลืมไม่ได้ หรือว่าเรื่องของภูมิของจิตก็เป็นสิ่งที่ลืมไม่ได้ เช่น สัมปฏิจฉันนจิตเป็นชาติวิบาก เกิดที่ไหน?

สัมปฏิจฉันนจิตเกิดที่ไหน? เกิดที่หทยวัตถุ

สัมปฏิจฉันนจิตเป็นปุเรชาตปัจจัยหรือเปล่า? ไม่เป็น

เป็นปัจฉาชาตปัจจัยหรือเปล่า? เป็น

เป็นอาเสวนปัจจัยหรือเปล่า? ไม่เป็น

เพราะอะไร? เพราะเกิดขึ้นขณะเดียว

และเพราะอะไรอีก? และเพราะเป็นวิบากจิต

ก็เป็นเรื่องที่ซ้ำ และทบทวนไปเรื่อยๆ จนกระทั่งไม่ต้องท่อง แต่สามารถที่จะเข้าใจได้ตลอดทั้งวิถีจิตทางปัญจทวาร