วิถีจิตที่ ๕ - โวฏฐัพพนจิต - ที่เกิด - ปัจจัยต่างๆ

วิถีจิตทางปัญจทวารดวงที่ ๕ เมื่อสันตีรณจิตดับไปแล้ว เมื่อสันตีรณจิตดับไปแล้ว คือ “โวฏฐัพพนจิต” เกิดขึ้นกระทำกิจมนสิการ เพื่อกุศลจิตหรืออกุศลจิตจะเกิดต่อ

ผู้ฟัง โวฏฐัพพนจิตเป็นชาติอะไร ? กิริยาจิต

อย่าลืมว่าชาติของจิต คือ การเกิดขึ้นของจิตดวงหนึ่ง ๆ จะต้องเป็นอย่างหนึ่งอย่างใด คือ จะต้องเป็นชาติหนึ่งชาติใดใน ๔ ชาติได้แก่ เป็นอกุศลชาติ ๑ เป็นกุศลชาติ ๑ เป็นวิบากชาติ ๑ ซึ่งเป็นผลของอกุศลและกุศลชาติ ๑ เป็นกิริยาชาติ ๑

เพราะฉะนั้นจิตทั้งหมดทุกประเภทต้องเกิดขึ้นเป็นชาติหนึ่งชาติใด โดยที่จะต้องรู้ว่า จิตนี้เป็นชาติอกุศล หรือว่าจิตนี้เป็นชาติกุศล หรือว่าจิตนี้เป็นชาติวิบาก ซึ่งเป็นผล ไม่ใช่ตัวเหตุคือไม่ใช่กุศลหรืออกุศล แต่ว่าเป็นผลของกุศลหรืออกุศล จึงเป็นจิตที่เป็นชาติวิบากและสำหรับจิตที่ไม่ใช่กุศล หรืออกุศล และไม่ใช่วิบาก จิตนั้นเป็นกิริยา

สำหรับวิถีจิตทางปัญจทวาร นอกจากปัญจทวาราวัชชนจิตเป็นชาติกิริยาแล้ว โวฏฐัพพนจิตก็เป็นชาติกิริยา

ผู้ฟัง โวฏฐัพพนจิตเกิดที่ไหน ? เกิดที่หทยวัตถุ

ผู้ฟัง เป็นปุเรชาตปัจจัยหรือเปล่า ? ไม่เป็น

ผู้ฟัง เป็นปัจฉาชาตปัจจัยหรือเปล่า ? เป็น

ผู้ฟัง เป็นอาเสวนปัจจัยหรือเปล่า ? ไม่เป็น

ผู้ฟัง เพราะอะไร ? เป็นชาติกิริยา ไม่ใช่ชาติวิบาก เพราะฉะนั้นมีเหตุผลอะไรที่ว่า โวฏฐัพพนจิตไม่เป็นอาเสวนปัจจัย ?

ตอบว่า เพราะไม่ใช่ชวนจิต ได้ไหม ? ไม่ได้ทำชวนกิจ แต่ทำโวฏฐัพพนกิจ และไม่ได้เกิดซ้ำกันถึง ๔ - ๕ ขณะ หรือ ๔ - ๕ ดวง อย่างมากที่โวฏฐัพพนจิตจะเกิดก็ ๒ ครั้ง หรือ ๓ ครั้งได้ ๒ ขณะหรือ ๓ ขณะ แต่ไม่ถึง ๔ ขณะหรือ ๕ ขณะ ไม่มียกเว้น เนื่องจากอารมณ์ที่ปรากฏบางทีเกิดก่อนวิถีจิตมาก เพราะฉะนั้นก็เป็นอารมณ์ที่ใกล้จะดับ เพราะฉะนั้นจะไม่เป็นปัจจัยที่จะทำให้ชวนจิตเกิดได้ แต่เป็นปัจจัยให้โวฏฐัพพนจิตเกิดได้ ๑ ครั้ง หรือ ๒ ครั้ง หรือ ๓ ครั้ง แต่ว่าไม่เป็นกุศลไม่เป็นอกุศล

เพราะฉะนั้นก็ไม่ได้กระทำชวนกิจ เพียงแต่ทำโวฏฐัพพนกิจแล้วก็ดับ จึงไม่ใช่อาเสวนปัจจัย

อย่าลืมว่าอาเสวนปัจจัยต้องได้แก่กุศลจิตหรืออกุศลจิตสำหรับปุถุชน และสำหรับพระอรหันต์ก็เป็นกิริยาจิต ซึ่งทำให้ปัจจยุปบันน คือจิตที่เกิดต่อซึ่งต้องเป็นจิตชาติเดียวกัน เสพอารมณ์ที่ตนเสพแล้วนั้นซ้ำอีก