กุศลจิตเป็นอาเสวนปัจจัยให้เกิดอกุศลจิตได้ไหม

ขอถามบ้างกุศลจิตเป็นอาเสวนปัจจัยให้แก่อกุศลจิตได้ไหม ?

ตอบ ไม่ได้

ท่านอาจารย์ โดยเป็นอาเสวนปัจจัยไม่ได้ แต่จะเป็นปัจจัยให้แก่อกุศลจิตได้โดยปัจจัยอะไร ?

ทรงเกียรติ โดยปกตูปนิสสยปัจจัยก็ได้

ท่านอาจารย์ โดยอุปนิสสยปัจจัยได้ โดยปกตูปนิสสยปัจจัยได้

นี่เป็นเรื่องละเอียดที่จะเห็นสภาพของจิตของแต่ละท่าน ของแต่ละบุคคล เวลาที่พิจารณาเป็นสภาพธรรม ลืมชื่อของบุคคลนั้นได้เลยใช่ไหมคะ ? เขาเคยชื่ออะไร ก็ไม่ทราบ ไม่ได้สนใจ แต่ขณะนี้กำลังเป็นโลภมูลจิต หรือโทสมูลจิต หรือว่ากำลังเป็นเจตสิกประเภทนั้น ๆ ที่ทำให้เกิดรูป หรือการกระทำทางกาย ทางวาจาอย่างนั้น คนนั้นชื่ออะไร อาจจะไม่รู้จัก แต่เห็นอาการของมานะ เห็นอาการของโลภะ เห็นอาการของโทสะ ซึ่งเป็นปรมัตถธรรม เป็นธรรมที่มีจริง

เพราะฉะนั้นเรื่องของปัจจัยก็เป็นเรื่องที่จะต้องเข้าใจโดยละเอียด ว่ากุศลเป็นอาเสวนปัจจัยแก่อกุศลไม่ได้ และอกุศลก็เป็นอาเสวนปัจจัยแก่กุศลไม่ได้