ทำไมกุศลจิตไม่เป็นอาเสวนปัจจัยแก่วิบากจิต

ขอถามต่อไปอีกข้อหนึ่ง

ผู้ฟัง ทำไมกุศลจิตหรืออกุศลจิตไม่เป็นอาเสวนปัจจัยแก่วิบากจิต

ในคราวก่อนทราบแล้วว่า วิบากจิตทั้งหมดไม่เป็นอาเสวนปัจจัย เพราะฉะนั้นเวลาที่ชวนจิต ๗ ขณะเกิด ชวนะดวงที่ ๗ ดับไปแล้ว เป็นปัจจัยให้ตทาลัมพนจิตซึ่งเป็นวิบากจิตเกิดต่อ ทำไมชวนจิตดวงสุดท้ายไม่เป็นอาเสวนปัจจัยให้วิบากจิตซึ่งเป็นตทาลัมพนะ

ตอบ เพราะเหตุว่าตทาลัมพนะรู้อารมณ์เดียวกับชวนจิตดวงสุดท้ายเหมือนกัน แต่เพราะโดยชาติต่างกันที่วิบากจิตทั้งหมดเกิดขึ้นเพราะกรรมเป็นปัจจัย ซึ่งกุศลและอกุศลไม่ได้เกิดขึ้นเพราะกรรมเป็นปัจจัย เพราะฉะนั้นในขณะใดก็ตาม จิตที่เป็นวิบากเกิดขึ้น ให้ทราบว่า กรรมที่ได้กระทำแล้วเป็นปัจจัย ไม่มีใครจะไปผันแปรลักษณะสภาพของวิบากที่จะให้เป็นอย่างอื่นได้ เพราะเหตุว่าย่อมเป็นไปตามกรรม

เพราะฉะนั้นแม้ตทาลัมพนจิตจะเกิดต่อจากกุศลชวนะหรืออกุศลชวนะ ดวงที่ ๗ก็ตาม ตทาลัมพนะเป็นวิบากจิตซึ่งเกิดขึ้นเพราะกรรม

ในอรรถกถาใช้คำว่า“ซัดไป” หรือใช้คำว่า“ซัดมา” ก็ได้ คือกรรมนั้นเป็นปัจจัยทำให้วิบากนั้นเกิด

เพราะฉะนั้นจึงไม่ได้เกิดขึ้นเพราะอาเสวนปัจจัยของชวนจิตดวงสุดท้าย เพราะเหตุว่าชวนจิตดวงสุดท้ายไม่เป็นอาเสวนปัจจัยให้แก่จิตดวงต่อไป