อาเสวนปัจจัย ต่างจาก อนันตรปัจจัยอย่างไร

ยังมีข้อสงสัยอื่น ๆ อีกไหมคะ

ในคราวก่อนเป็นเรื่องของ“อาเสวนปัจจัย” ข้อที่ควรพิจารณาก็คือว่า“อาเสวนปัจจัย”ต่างกับ“อนันตรปัจจัย”อย่างไร ?

เพราะเหตุว่าอนันตรปัจจัย หมายถึงจิตและเจตสิกซึ่งเกิดแล้วดับไปเป็นปัจจัยให้จิตและเจตสิกขณะต่อไปเกิดขึ้น

สำหรับอาเสวนปัจจัยหมายถึงเฉพาะจิตที่เป็นชวนวิถี คือเป็นกุศลหรือเป็นอกุศล หรือว่าเป็นกิริยาจิต ขณะที่ ๑ เป็นอาเสวนปัจจัย เมื่อดับไปแล้ว ทำให้จิตประเภทนั้น คือจิตชาตินั้นเองเกิดขึ้นเช่นถ้าชวนจิตดวงที่ ๑ เป็นโลภมูลจิตที่เกิดพร้อมกับโสมนัสเวทนา เป็นอสังขาริกดับไป เป็นอาเสวนปัจจัยให้เป็นโลภมูลจิตที่เกิดพร้อมกับโสมนัสเวทนา เป็นอสังขาริกขณะต่อไปเกิดขึ้น จนกระทั่งถึงโลภมูลจิตขณะที่ ๗ เกิดพร้อมกับโสมนัสเวทนา เป็นอสังขาริก จิตดวงนั้นไม่มีหรือไม่เป็นอาเสวนปัจจัย เพราะเหตุว่าไม่สามารถจะทำให้โลภมูลจิตเกิดซ้ำอีกเป็นขณะที่ ๘ ได้

เพราะฉะนั้นความต่างกันของอนันตรปัจจัยและอาเสวนปัจจัย ก็คือ

สำหรับ“อนันตรปัจจัย”นั้น เป็นปัจจัยเพียงให้จิตและเจตสิกขณะต่อไปเกิดขึ้น เมื่อวิบากจิตดับไปแล้ว กิริยาจิตก็เกิดต่อไปได้ หรือว่าเมื่อกุศลจิตดับไปแล้ว วิบากจิตก็เกิดต่อได้

แต่สำหรับ“อาเสวนปัจจัย” นั้นเป็นปัจจัยให้จิตประเภทเดียวกัน ชาติเดียวกัน ประกอบด้วยเวทนาอย่างเดียวกันเกิดขึ้นซ้ำ โดยที่ว่า จิตชาติอื่นหรือจิตประเภทอื่นจะเกิดต่อไม่ได้