การรู้ลักษณะของนามรูป ต้องเจริญสติปัฏฐาน

พระมหาติสสเถระได้ฌานจิต ท่านต้องเจริญสติปัฏฐาน ไม่อย่างนั้นท่านจะไม่รู้ลักษณะของนามของรูป เพราะฉะนั้นเวลาที่ท่านเห็นฟันของหญิงนั้น แล้วก็ระลึกถึงความเป็นอสุภะ ถึงแม้ฌานจิตจะเกิด อินทริยสังวรต้องมี ระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมว่าเป็นแต่เพียงนามชนิดหนึ่ง การที่จะรู้ลักษณะของนามธรรมต้องเป็นการสังวรทางใจจึงจะรู้ลักษณะของนามธรรมได้ แต่ถ้าท่านไม่เคยเจริญสติปัฏฐานเลย ในขณะนั้นจิตจะแนบแน่นอยู่ที่อารมณ์กรรมฐานที่เป็นสมถภาวนา แต่ไม่รู้ลักษณะของนาม และรูปที่ปรากฏในขณะนั้น เมื่อไม่รู้ลักษณะของนาม และรูปที่ปรากฏในขณะนั้น ท่านจะบรรลุความเป็นพระอรหันต์ไม่ได้ นี่เป็นของที่แน่นอนที่สุด เพราะฉะนั้นถึงแม้ว่าใครจะไม่ได้เจริญสมถภาวนาถึงขั้นฌาน แต่ว่ามีการระลึกรู้ความเป็นอสุภะของกายโดยนัยของสติปัฏฐาน ก็สามารถที่จะรู้ลักษณะของนาม และรูปที่ปรากฏในขณะนั้นตามความเป็นจริงได้ เพราะเหตุว่าเป็นผู้ที่เจริญสติปัฏฐาน แต่ผู้ที่เพียงเจริญสมถภาวนานั้นไม่สามารถที่จะบรรลุความเป็นพระอรหันต์ได้ ต้องเจริญสติปัฏฐาน

เรื่องของพระมหาติสสเถระก็อยู่ในศีลนิเทศ อินทริยสังวรศีล ท่านจะต้องมีการสังวรรู้ลักษณะของนามรูปทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ตามปกติ ข้อสำคัญคือตามปกติ