พิสูจน์วิบากในชีวิตประจำวันได้โดยสติระลึก

ที่สำคัญที่สุดก็คือว่า ธรรมทั้งหลายที่พระผู้มีพระภาคทรงแสดง เป็นสิ่งที่พิสูจน์ได้ในชีวิตประจำวัน

ถ้ามิฉะนั้นแล้วจะไม่มีประโยชน์เลย ไม่ว่าจะศึกษาพระไตรปิฎกหรืออรรถกถามากมายสักเพียงไรก็ตาม แต่ถ้าไม่สามารถที่ให้ความรู้ที่เกิดจากการศึกษานั้น เป็นสิ่งที่สามารถจะพิสูจน์หรือประพฤติปฏิบัติตามได้แล้ว การศึกษาพระไตรปิฎกย่อมไม่มีประโยชน์

เพราะฉะนั้นก็ควรที่จะได้ทราบว่าวิบากวิปากปัจจัยในชีวิตประจำวัน สามารถจะรู้ได้ไหม

ตามความเป็นจริงทราบแล้วว่าวิบากจิต คือ ในขณะเห็นกำลังเห็นนี้เป็นสภาพนามธรรม เป็นธาตุรู้เป็นอาการรู้ เป็นวิบาก จักขุปสาทเป็นกัมมชรูป เป็นรูปซึ่งเกิดจากรรมเป็นสมุฏฐาน แต่ไม่ใช่วิบาก เพราะเหตุว่าจักขุปสาทไม่เห็น เพราะฉะนั้นจึงไม่สามารถที่จะเป็นวิบาก

เพราะฉะนั้นในขณะที่กำลังเห็นเป็นวิบาก สามารถที่จะรู้หรือพิสูจน์ได้ไหมคะ ในวิปากปัจจัย หรือวิบากที่กำลังปรากฏเมื่อไรคะ เดี๋ยวนี้หรือคะ เมื่อไรอีก ขณะนี้โดยฟังพอไหมคะ ทราบว่ากำลังเห็นเป็นวิบาก เป็นผลของกรรมไม่พอค่ะ นี่เป็นการฟัง แล้วก็เป็นการพิจารณา เป็นการรู้ตามที่พระผู้มีพระภาคทรงประจักษ์แจ้ง

เพราะฉะนั้นเพียงรู้ว่ากำลังเห็นเป็นวิบากไม่พอไม่สามารถที่จะดับกิเลสได้ แต่ที่จะรู้ว่าเป็นวิบากจริง ๆ คือ ในขณะที่สติระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรมที่กำลังปรากฏตามความเป็นจริง จึงจะเห็นสภาพที่เป็นวิบาก เป็นผลของกรรมในขณะที่กำลังเห็น ในขณะที่กำลังได้ยิน ในขณะที่กำลังได้กลิ่น ในขณะที่กำลังลิ้มรส ในขณะที่กำลังรู้สิ่งที่กระทบสัมผัสทางกาย