ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เป็นผลเพราะเหตุว่านำมาซึ่งทุกข์

แต่ว่ากรรมเป็นปัจจัยทำให้จักขุปสาทเกิดขึ้น ตั้งอยู่เพียงชั่วขณะ ๑๗ ขณะของจิตแล้วดับ ปสาทรูปซึ่งมีอายุ ๑๗ ขณะจิตแล้วดับจะยั่งยืนเกินกว่านั้นไม่ได้ และกรรมนั่นเองก็เป็นปัจจัยทำให้จักขุปสาทรูปกลุ่มใหม่เกิดขึ้น มีอายุ ๑๗ ขณะของจิตแล้วดับแม้รูปารมณ์ซึ่งปรากฏก็มีอายุเพียง ๑๗ ขณะของจิตแล้วดับ

เพราะฉะนั้นทั้งจักขุปสาทซึ่งกรรมเป็นปัจจัยทำให้เกิด และรูปารมณ์ซึ่งมีอายุ ๑๗ ขณะ เมื่อพ้น ๑๗ ขณะแล้วก็ดับหายไปเลย ไม่มีการที่กลับมาอีก เป็นปัจจัยเพียงให้จักขุวิญญาณเกิดขึ้นเห็นชั่วขณะหนึ่ง แล้วก็ดับไป แล้วจิตก็เกิดดับสืบต่อ ตามเหตุตามปัจจัยตราบใดที่อาหารปัจจัยยังไม่ดับ ก็เป็นสภาพธรรมซึ่งนำมาซึ่งผล คือ นามธรรมและรูปธรรมในชีวิตประจำวัน

เพราะฉะนั้นก็เป็นการที่พระผู้มีพระภาคได้ทรงแสดงให้เห็น สำหรับผู้ที่อบรมเจริญปัญญาที่จะรู้ชัดว่า พระธรรมที่ทรงแสดงไว้เป็นความจริง แต่ว่าถ้าไม่เจริญสติปัฏฐาน ก็ยังไม่ทราบ แม้แต่ว่าแผลนั้นอยู่ตรงไหน แต่ว่าตามความเป็นจริงแล้ว ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ เป็นแผล เพราะเหตุว่านำมาซึ่งทุกข์