เมื่อรอบรู้อาหาร ๔ อย่างหมดแล้ว วัตถุเป็นอันรอบรู้ทั้งสิ้นก็เป็นอันรอบรู้

เมื่อรอบรู้อาหาร ๔ อย่างนั้นหมดแล้ววัตถุอันรอบรู้ทั้งสิ้นก็เป็นอันรอบรู้

จริงไหมคะ ถ้าระลึกรู้สภาพธรรมที่ปรากฏทางตา ทางจมูกทางลิ้น ทางกาย ทางใจ จะสงสัยในลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมไหม ถ้าขณะใดที่ยังไม่แจ่มแจ้งในลักษณะของนามธรรมหรือในลักษณะของรูปธรรม ก็หมายความว่า ยังไม่ได้พิจารณาลักษณะของสภาพรู้หรือธาตุรู้โดยตลอดทั่วถึง

เพราะเหตุว่าบางท่านอาจจะเริ่มระลึกรู้ลักษณะของอ่อนหรือแข็ง แล้วก็อาจจะพิจารณาว่า ที่อ่อนหรือแข็งปรากฏ เพราะขณะนั้นมีสภาพที่เป็นธาตุรู้อ่อนหรือแข็งในขณะนั้น แต่ว่าทางตานี้ นามธรรมเป็นสภาพรู้สิ่งที่กำลังปรากฏ จึงเป็นอนัตตา ไม่ใช่คน ไม่ใช่สัตว์ เป็นเพียงสิ่งที่ปรากฏ เพราะฉะนั้นถ้าพิจารณานามธรรมและรูปธรรมโดยทั่ว ทั้งทางตาทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ย่อมทำให้หมดหรือละคลายความสงสัยในลักษณะของนามธรรมทีละเล็กทีละน้อย จนกระทั่งแม้ความคิดนึกใด ๆจะเกิดขึ้น ถ้าสติระลึกก็รู้ได้ทันทีว่า เป็นสภาพนามธรรมชนิดหนึ่ง ซึ่งไม่ใช่เห็น ไม่ใช่ได้ยิน แต่เป็นสภาพที่กำลังคิด หรือรู้เรื่องรู้คำในขณะนั้น

เพราะฉะนั้นลักษณะของนามธรรม ไม่ว่าจะเป็นทางตาก็รู้สิ่งที่กำลังปรากฏ ทางหูก็รู้ คือ รู้เสียงที่กำลังปรากฏ ทางจมูกก็รู้คือ รู้กลิ่นที่กำลังปรากฏ ทางลิ้นก็รู้ คือ รู้รสที่กำลังปรากฏ ทางกายก็รู้ คือ รู้อ่อนหรือแข็ง เย็นหรือร้อน ตึงหรือไหวที่กำลังปรากฏในขณะนี้ ระลึกได้ทันทีแล้วใช่ไหมคะในขณะนี้นามธรรมเป็นสภาพรู้ ในขณะที่อ่อนหรือแข็งปรากฏ เพราะสภาพรู้ ธาตุรู้กำลังรู้ลักษณะที่อ่อนหรือแข็งในขณะนั้น

เพราะฉะนั้นถ้าพิจารณาทั่วจริง ๆ ผู้นั้นย่อมกล่าวได้ว่า รอบรู้อาหารปัจจัยทั้ง ๔คือ รู้ลักษณะของนามธรรมและรูปธรรมทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจนั่นเอง