วิถีจิตอาศัยทวารในการรู้อารมณ์
ผู้ฟัง ที่ท่านอาจารย์พูดหมายความว่าจักขุวิญญาณจะไม่เกิดก่อนมโนทวาร ถูกต้องไหมครับ
ท่านอาจารย์ มิได้ค่ะ หมายความว่าทวาร ทางรู้อารมณ์มี ๖ ทาง จิตจะต้องอาศัยทางหนึ่งทางใดเกิดขึ้นรู้อารมณ์ทางหนึ่งทางใดใน ๖ ทวาร ถ้าไม่อาศัยทวารก็เป็นภวังค์อยู่เรื่อยๆ
ผู้ฟัง จากภวังคจิตก็เป็นมโนทวารทันทีเลย จะเป็นอื่นไปไม่ได้
ท่านอาจารย์ ขณะใดก็ตามให้รู้ว่าจิตเกิดทางทวารไหน ถ้าจิตเกิดทางมโนทวารวิถี วิถีจิตแรกต้องเป็นมโนทวาราวชน ถ้าจิตเกิดทางปัญจทวารวิถี วิถีจิตแรกคือปัญจทวาราวัชชน
ผู้ฟัง แสดงว่าถ้าฝันเกิดได้ทั้งสองอย่างใช่ไหมครับ
ท่านอาจารย์ มิได้ค่ะ ถ้าฝันเราใช้คำว่าฝันนี่หมายถึงยังไม่ตื่นใช่ไหม ยังไม่ได้มีเสียงกระทบปรากฏทางโสตทวารเลย ถ้าปรากฏอย่างนั้น จะทราบหรือไม่ทราบก็ตาม เราไม่ได้พูดถึง เราพูดถึงว่าถ้าเสียงปรากฏทางมโนทวาร ปัญจทวาราวัชชนะต้องเกิดก่อน ไม่มีกรณีใดๆ เลย ถ้ากลิ่นปรากฏปัญจทวาราวัชชนจิตต้องเกิดก่อนฆานวิญญาณจิต ถ้าคิดนึกเป็นมโนทวาราวัชชนจิตเกิดก่อน เช่นขณะที่คิด ไม่ใช่เห็น ไม่ใช่ได้ยิน
จะคิดเรื่องอะไรก็ตาม ก่อนคิดเป็นภวังค์ เพราะฉะนั้นก่อนภวังค์จะเป็นกุศลหรืออกุศลที่คิดทันทีไม่ได้ ก็จะมีมโนทวาราวัชชนจิตเป็นกิริยาจิตซึ่งเป็นวิถีจิตแรก ต้องเข้าใจความหมายของวิถีจิตแรกด้วย เพราะเหตุว่าถ้าแบ่งจิตเป็น ๒ ประเภทใหญ่ๆ จิตที่ไม่ใช่วิถีคือไม่อาศัย ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ รู้อารมณ์ใดๆ ทางตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ จิตที่ไม่ใช่วิถีเป็นภวังคจิตประเภทหนึ่ง เป็นปฏิสนธิจิตประเภทหนึ่ง เป็นจุติจิต ขณะหนึ่งๆ เพราะว่าภวังคจิตเป็นจิตประเภทเดียวกับปฏิสนธิ ประเภทเดียวกับจุติ แต่ว่าขณะใดที่ทำภวังคกิจขณะนั้นไม่ได้ทำปฏิสนธิกิจ ไม่ได้ทำจุติกิจ
ที่มา ..