ปัญจทวารวิถีจิต กับ มโนทวารวิถีจิต

ถ้าจิตที่เกิดขึ้นโดยอาศัยทางตาทั้งหมดจะกี่ชนิดก็ตามแต่ชื่อว่าปัญจทวารวิถี แล้วแต่ว่าจะเป็นวิถีหนึ่งวิถีใด ถ้าทางตาในขณะนี้ที่กำลังเห็นเป็นจักขุทวารวิถี ถ้าทางหูที่ได้ยินเป็นโสตทวารวิถี หมายความถึงวิถีจิต และก็เวลาที่ได้กลิ่นก็คือฆานทวารวิถีจิต ขณะที่ลิ้มรสก็คือชิวหาทวารวิถีจิต ไม่ใช่ตัวชิวหาทวาร แต่เป็นชิวหาทวารวิถีจิตซึ่งเกิดขึ้นโดยอาศัยชิวหา ขณะที่ทางกายกำลังกระทบสัมผัส ขณะนี้หรือเปล่า กายทวารวิถีจิตไม่ใช่ภวังค์เพราะว่ากำลังรู้สิ่งที่กระทบกาย

แต่ว่าทางใจแม้ว่าไม่มีสิ่งหนึ่งสิ่งใดกระทบตา หู จมูก ลิ้น กายเลย ก็คิด หรือว่ารู้อารมณ์ทางใจได้ และวาระแรกของทุกภพทุกชาติ จะเห็นได้ว่าเราสะสมความติดข้องในความเป็น ในความมีเรามานานแสนนาน เพราะฉะนั้น ทันทีที่มีการรู้อารมณ์ก็จะต้องรู้อารมณ์ทางใจ เป็นมโนทวารวิถี แล้วก็มีโลภะความติดข้องเกิดต่อ

ที่มา ..

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 26