วัตถุที่เป็นที่เกิดของจิต กับ ทวารเป็นทางให้จิตรู้อารมณ์
ท่านอาจารย์ ก็ขอสนทนากับคุณเรืองชัย ในภูมิที่มีขันธ์ ๕ มีแต่นามธรรมหรือว่ามีรูปธรรมด้วย
ผู้ฟัง ก็มีทั้งนามธรรม และรูปธรรม
ท่านอาจารย์ เมื่อมีทั้งนามธรรม และรูปธรรม ก็หมายความว่าจิตทุกขณะในภูมิที่มีขันธ์ ๕ ต้องเกิดที่รูป มีรูปเป็นที่อาศัยเกิด ไม่ได้เกิดนอกรูป แน่นอน ที่เราพูดถึงที่เกิดของจิต เราไม่ได้พูดถึงทวาร เราไม่ได้พูดถึงทางที่จิตจะเกิดขึ้นรู้อารมณ์ แต่เราพูดถึงว่าในภูมิที่มีขันธ์ ๕ ต้องมีรูปเป็นที่เกิด
จิตขณะแรกเป็นปฏิสนธิจิตมีรูปเป็นที่เกิดหรือเปล่า คือธรรมต้องตรง และไม่เปลี่ยน ในภูมิที่มีขันธ์ ๕ คือมีทั้งนามธรรม และรูปธรรม นามธรรมคือจิต และเจตสิกต้องเกิดที่รูป รูปหนึ่งรูปใด จะไม่เกิดที่รูปไม่ได้เลย เพราะฉะนั้น ในขณะแรกที่จิตเกิด เราไม่ได้พูดถึงทวารคือทางที่จิตจะรู้อารมณ์ต่างๆ แต่พูดถึงที่เกิดของจิตเท่านั้นว่าขณะที่ปฏิสนธิจิตเกิด ต้องมีที่เกิดซึ่งเป็นรูปหรือเปล่า เราไม่พูดถึงทวาร พูดถึงที่เกิด ในภูมิที่มีขันธ์ ๕ จิตต้องเกิดที่รูป จิตขณะแรกคือปฏิสนธิจิต เกิดที่รูปหรือเปล่า เกิดที่รูป ปฏิสนธิจิตเกิดจากกรรมเป็นปัจจัย เพราะปฏิสนธิจิตเป็นวิบากอาศัยซึ่งกัน และกันทั้งนามธรรม และรูปธรรม เพราะว่ากรรมเป็นปัจจัยให้จิต เจตสิกซึ่งเป็นนามธรรมที่เป็นวิบากเกิดพร้อมรูปซึ่งเป็นกัมมชรูป รูปอื่นยังไม่เกิดเลย ขณะแรกที่จุติจิตเกิดเล็กแค่ไหน รูปที่เกิดจากกรรมเป็นสมุฏฐานมีสามกลุ่ม จะกล่าวถึงสักเล็กน้อยก็คงจะไม่ยุ่งยากคือมีกลุ่มที่มีกาย ๑ มีกายปสาท กลุ่มที่มีภาวะคือความเป็นรูปที่ทำให้เมื่อเจริญเติบโตขึ้นก็ปรากฏอาการของหญิงหรือชาย อีกกลุ่มหนึ่งคือมีหทยรูป เพราะฉะนั้น ในสามกลุ่มปฏิสนธิจิตเกิดที่หทยรูป ซึ่งทั้งสามกลุ่มเกิดเพราะกรรมเป็นสมุฏฐาน เพราะฉะนั้นกรรมทำให้นามธรรม และรูปธรรมเกิดพร้อมกัน อาศัยกัน และกันเกิดขึ้น หลังจากนั้นมาจิตทุกขณะต้องเกิดที่รูป จะไม่มีจิตสักขณะเดียวซึ่งไม่เกิดที่รูป ตอนนี้ก็คงไม่มีปัญหาเรื่องของวัตถุซึ่งเป็นที่เกิด รูปที่เกิดแล้วก็ดับไป แล้วแต่ว่ารูปใดเป็นที่เกิดของจิตก็เป็นวัตถุรูปหมายความถึงรูปซึ่งเป็นที่เกิดของจิต ปฏิสนธิจิตเกิดที่รูปโดยที่ยังไม่เห็น ยังไม่ได้ยิน ยังไม่ได้คิดนึกเลย ยังไม่ได้อาศัยทวารหนึ่งทวารใดเลย แต่ก็เกิดที่รูป เพราะฉะนั้น ความต่างกันของรูปคือรูปซึ่งเป็นที่เกิด ใช้คำว่าวัตถุมี ๖ เหมือนกัน และทวารคือรูปที่เป็นทางที่จะทำให้จิตเกิดขึ้นรู้อารมณ์อื่นก็มี ๖ แต่ต่างกันที่ว่าวัตถุ ๖ เป็นรูปทั้ง ๖ เพราะว่ารูปซึ่งเป็นที่เกิดของจิต แต่ทวารคือทางที่จิตจะเกิดขึ้นรู้อารมณ์มี ๖ ทาง แต่ว่าเป็นรูป ๕ ทาง และก็เป็นนาม ๑ ทาง คือทางมโนทวาร
ที่มา ..