หทยวัตถุ ไม่สามารถรับกระทบกับรูปได้
ผู้ฟัง อาจารย์กำลังบอกว่าทวารก็คือส่วนหนึ่ง วัตถุที่เกิดก็คือส่วนหนึ่ง
ท่านอาจารย์ ก็แล้วแต่ว่าเราจะกล่าวถึงธรรมโดยนัยใด ถ้ากล่าวถึงที่เกิดหมายความถึงรูปซึ่งเป็นที่เกิดของจิตใช้คำว่าวัตถุ ๖ เป็นที่เกิดของจิต และถ้ากล่าวถึงทวาร ทางที่จิตจะต้องอาศัยเกิดขึ้นรู้อารมณ์ ซึ่งมี ๖ ทาง แต่เป็นรูป ๕ เป็นนาม ๑
ผู้ฟัง ทีนี้คุณเริงชัยยังสงสัยว่าทำไมหทยวัตถุเป็นที่เกิดของจิต แต่ไม่เป็นทวารเหมือนกับปสาทรูปทั้ง ๕
ท่านอาจารย์ คำว่า “ปสาท” หมายความถึงรูปที่มีลักษณะใส พิเศษ สามารถกระทบอารมณ์เช่นจักขุปสาทไม่มีใครมองเห็นเลย แต่มีลักษณะพิเศษสามารถกระทบสิ่งที่ปรากฏทางตา หทยวัตถุไม่ใช่ปสาทรูป ไม่สามารถที่จะกระทบกับสี เสียง กลิ่น รส ใดๆ ได้เลย เพราะเหตุว่าไม่ใช่รูปที่มีลักษณะพิเศษที่จะกระทบ
เพราะฉะนั้น ในบรรดารูปทั้งหมดที่ร่างกายของเรา ก็จะมีรูปที่เป็นปสาทที่มีลักษณะพิเศษที่สามารถจะกระทบกับสี เสียง กลิ่น รส เย็น ร้อน อ่อน แข็ง ตึง ไหว เพียง ๕ รูป ต้นไม้ใบหญ้าไม่มีปสาทรูปเลยจึงไม่ได้เห็น ไม่ได้ยิน ไม่ได้กลิ่น ไม่ลิ้มรส ไม่รู้สิ่งที่กระทบสัมผัส ทั้งๆ ที่มีสิ่งที่กระทบสัมผัสแต่เมื่อไม่มีกายปสาทรูปก็ไม่มีจิตที่เกิดขึ้นรู้ฉันใด หทยรูปไม่ใช่ปสาทรูป เพราะฉะนั้น ไม่สามารถจะกระทบกับรูปหนึ่งรูปใดได้นอกจากเป็นที่เกิดของจิตเท่านั้น
ที่มา ...