ความต่างกันของชีวิตินทรีย์ซึ่งจำแนกเป็นนามและรูป

ซึ่งข้อความที่แสดงว่า ความต่างกันของชีวิตินทรีย์ซึ่งจำแนกเป็นนามและรูป มีข้อความในอรรถกถาที่แสดงว่าเฉพาะชีวิตินทรียะเท่านั้นที่ต่างกัน

ซึ่งข้อความในสัมโมหวิทโนทนีอรรถกถาพระวิภังคปกรณ์ วินิจฉัยอินทรียะโดยลำดับและโดยความต่างกันและไม่ต่างกัน

ในอินทรีย์ ๒๒ ที่ทราบแล้วว่าได้แก่ นามธรรมและรูปธรรมนั่นเอง แต่บางนามธรรมก็ไม่ใช่อินทรีย์และบางรูปธรรมก็ไม่ใช่อินทรีย์

เพราะฉะนั้นในอินทรียะ ๒๒ที่เป็นรูปมี ๗ที่เป็นนามมี ๑๔ ที่เป็นนามและรูป ๑ ที่ย้ำบ่อย ๆ นี้ก็เพื่อที่จะให้ท่านผู้ฟังนี้ได้จำจำนวน แล้วก็ประกอบกับความเข้าใจด้วย ซึ่งไม่ยาก ถ้าทราบว่าอินทรียะ ๒๒เป็นรูป ๗เป็นนาม ๑๔ นี้ คือ ๒ เท่าของรูป อินทรียะ ๒๒เป็นรูป ๗เป็นนาม ๑๔ เพราะฉะนั้นก็เป็นนามและรูป ๑

แต่ถ้ากล่าวโดยรูป ๒๘รูปที่เป็นอินทรีย์มี ๘ นี่คือความที่ต่างกัน เมื่อกล่าวโดยอินทรียะ ๒๒ อินทรีย์ที่เป็นรูป มี ๗เป็นนาม ๒ เท่าคือ เป็น ๑๔และเป็นนามและรูป ๑ แต่ถ้ากล่าวโดยรูป ๒๘ รูปที่เป็นอินทรียะมี ๘ รูปเพราะเหตุว่านอกจากจักขุนทรีย์ ๑ โสตินทรีย์ ๑ ฆานินทรีย์ ๑ ชิวหินทรีย์ ๑ กายินทรีย์ ๑อิตถินทรีย์ ๑ ปุริสสินทรีย์ ๑ ชีวิตินทรียะอีก ๑รวมเป็น ๘

ถ้ากล่าวโดยนัยของรูป ๒๘ รูปที่เป็นอินทรีย์มี ๘ รูป

ถ้ากล่าวโดยนัยของอินทรีย์ อินทรีย์ที่เป็นรูปมี ๗ที่เป็นนามมี ๑๔ และที่เป็นนามและรูป มี ๑