ทบทวนปัจจัย - สหชาตปัจจัย

การทบทวนปัจจัย จะไม่ทบทวนตามลำดับของปัจจัยก็ได้ แต่ว่าจะทบทวนโดยสภาพความเป็นปัจจัยของจิตและเจตสิก ๑๙ ดวง ซึ่งเกิดร่วมกันในโลภมูลจิตดวงที่ ๑คือ โดยสหชาตปัจจัย

คำว่าสหชาติก็หมายความถึงสภาพธรรมที่เป็นปัจจัยต้องเกิดพร้อมกับปัจจยุปบันนธรรม คือ สภาพธรรมที่ปัจจัยนั้นทำให้เกิดขึ้น

ทั้งจิตและเจตสิก ๑๙ ดวงนี้เป็นสหชาตปัจจัยคือ ผัสสเจตสิก เป็นปัจจัยแก่จิตและเจตสิกอื่น ๆ อีก ๑๘ ดวงโดยนัยเดียวกันสำหรับเจตสิกอื่น ๆ เช่น เวทนาเจตสิกซึ่งเกิดกับโลภมูลจิตดวงนี้ ก็เป็นปัจจัยแก่จิตและเจตสิกอื่น ๆ อีก ๑๘ ดวง

เพราะว่าจิตจะเกิดโดยที่ปราศจากเจตสิกไม่ได้ ทั้งจิตและเจตสิกซึ่งอาศัยกันเกิดขึ้น ต้องเกิดขึ้นพร้อมกัน จะให้มีความเห็นผิดซึ่งเป็นสภาพของทิฏฐิเจตสิกเกิด โดยไม่มีโลภเจตสิกเกิดร่วมด้วยไม่ได้เพราะเหตุว่าขณะใดที่มีความเห็นผิดหมายความว่าขณะนั้นมีความพอใจมีความติดมีการยึดถือในความเห็นนั้นเพราะฉะนั้นทิฏฐิเจตสิกไม่สามารถจะเกิดได้ โดยปราศจากโลภเจตสิกแต่ว่าโลภเจตสิกสามารถจะเกิดได้โดยปราศจากทิฏฐิเจตสิกนี้

นี่ก็เป็นสิ่งซึ่งมีปกติในชีวิตประจำวัน ซึ่งจะเห็นได้ว่าในวันหนึ่ง ๆก็มีโลภมูลจิตเกิดบ่อย ๆ เป็นไปทางตาบ้างทางหูบ้าง ทางจมูกบ้างทางลิ้นบ้างทางกายบ้าง ทางใจบ้างแต่เมื่อไรในวันหนึ่งซึ่งเป็นโลภมูลจิตทิฏฐิคตสัมปยุค ขณะนั้นก็ต้องเป็นในขณะที่มีความยึดมั่นในความเห็นผิด ซึ่งไม่ตรงกับลักษณะของสภาพธรรมตามความเป็นจริง

เพราะฉะนั้นสำหรับปัจจัยที่ ๑โดยสหชาตปัจจัยโลภมูลจิตเกิดร่วมกับเจตสิก ๑๘ ดวง ต่างก็เป็นปัจจัยซึ่งกันและกัน และต้องเกิดพร้อมกัน จึงชื่อว่าโลภมูลจิตเป็นสหชาตปัจจัยแก่เจตสิกซึ่งเกิดร่วมด้วย และเจตสิกซึ่งเกิดกับโลภมูลจิตนั้นก็เป็นสหชาตปัจจัยแก่โลภมูลจิต

ไม่มีปัญหาสำหรับสหชาตปัจจัยเพราะว่าทราบอยู่แล้วว่าจิตกับจิตสิกต้องเกิดพร้อมกัน