การปฏิบัติ ๔ ประการ

ข้อความต่อไปอีกนัยหนึ่ง มีว่า

ดูกร ภิกษุทั้งหลาย ปฏิปทา ๔ ประการนี้ ๔ ประการเป็นไฉน คือ การปฏิบัติไม่อดทน ๑ การปฏิบัติอดทน ๑ การปฏิบัติข่มใจ ๑ การปฏิบัติระงับ ๑

นี่เป็นปกติ ซึ่งเป็นลักษณะของบุคคลแต่ละประเภทตามที่ได้สะสมมา

สำหรับการปฏิบัติไม่อดทน มีข้อความอธิบายว่า

เขาด่า ย่อมด่าตอบ เขาขึ้งโกรธ ย่อมขึ้งโกรธตอบ เขาเถียง ก็เถียงตอบ

ส่วนการปฏิบัติอดทนนั้นโดยนัยตรงกันข้าม คือ

เขาด่า แต่ไม่ด่าตอบ เขาขึ้งโกรธ แต่ไม่ขึ้งโกรธตอบ เขาเถียง แต่ไม่ทุ่มเถียงตอบ

นี่เป็นลักษณะของคนที่อดทนซึ่งสะสมอบรมมา เมื่อเจริญสติ ก็เจริญสติตามปกติ แต่ไม่ใช่หมายความว่า อดทนโดยต้องไปทำอะไรให้ลำบากแล้วก็เรียกว่า เป็นผู้ที่ต้องอดทนทรมานปัญญาถึงจะเกิด นั่นเป็นการไปสร้างทุกข์ทับถมตนเองที่ไม่มีทุกข์ทั้งทางกาย หรือทางอาหาร ความสะดวก ที่อยู่อาศัยต่างๆ เพราะเหตุว่าทุกข์จริงๆ นั้น คือ ราคะ โทสะ โมหะที่มีมาก และจะต้องเจริญสติเพื่อรู้แล้วละ

ข้อความต่อไปมีว่า

การปฏิบัติข่มใจ ได้แก่ การสำรวมอินทรีย์ ไม่ถือนิมิตอนุพยัญชนะ

ส่วนการปฏิบัติระงับนั้นเป็นการละบรรเทากามวิตก พยาปาทวิตก วิหิงสาวิตก ทำให้อกุศลบรรเทา ถึงความไม่มี

นี่เป็นบุคคลแต่ละประเภท