สังขตธรรม คือ สภาพธรรมที่เกิดแล้วสำเร็จแล้วด้วยปัจจัย

อ.วิชัย สภาพธรรมที่เป็นสังขตธรรม มีการเกิดขึ้น และเมื่อเกิดขึ้นก็ต้องมีปัจจัยปรุงแต่งที่จะให้สภาพธรรมนั้นเกิดขึ้น ที่เรียกว่า “สังขตธรรม” หมายถึงว่าเกิดแล้ว หรือสำเร็จแล้วด้วยปัจจัย ดังนั้นเมื่อจิตเกิดขึ้น ไม่ว่าจะเป็นปฏิสนธิแม้ในขณะแรก ภายหลังดับไปแล้วเป็นปัจจัยแก่ภวังค์ และเราก็จะใช้คำว่าปัจจัย พระผู้มีพระภาคทรงแสดงลักษณะของปัจจัยแต่ละปัจจัยแตกต่างกัน เช่น เมื่อจิตเกิดขึ้นขณะ ๑ จิตเมื่อเกิดแล้วจะปราศจากเจตสิกไม่ได้เลย ดังนั้นเจตสิกก็เป็นปัจจัยแก่จิตโดย "สหชาต" หมายถึงเป็นปัจจัยโดยการเกิดพร้อมกัน

ที่มา ...

พื้นฐานพระอภิธรรม ตอนที่ 33