ผู้ไม่เจริญสติ ย่อมไม่ทราบความเหนียวแน่นของการยึดถือ

ประการที่ ๓

หรือเสวยอทุกขมสุขเวทนาก็รู้ชัดว่า เราเสวยอทุกขมสุขเวทนา

จะไม่รู้ได้ไหม เวลาที่มีความรู้สึกเฉยๆ แล้วก็ข้ามไปเสีย ไม่ต้องรู้หรอก ได้ไหม จะชื่อว่ารู้ชัด จะชื่อว่ารอบรู้ได้ไหม จะชื่อว่าละการที่เคยยึดถือความรู้สึกเฉยๆ ว่าเป็นตัวตนได้ไหม การยึดถือนามธรรม และรูปธรรมว่าเป็นตัวตนนั้นละเอียดมาก และก็ลึกมาก ผู้ที่ไม่เจริญสติจะไม่ทราบเลยว่า การยึดถือนามธรรมรูปธรรมนั้นลึกเพียงไร และเหนียวแน่นเพียงไร แต่ว่าผู้ที่เริ่มเจริญสติจะทราบว่า มีความไม่รู้มากเหลือเกิน เพราะว่าเพียงเริ่มจะระลึกรู้ลักษณะของนามบางชนิด รูปบางชนิดเท่านั้น ยังมีนามธรรมอีกตั้งหลายชนิดที่ไม่รู้ หลงลืมสติ ยังมีรูปธรรมอีกตั้งหลายชนิดที่ไม่รู้ ที่หลงลืมสติ เพราะฉะนั้นจะปล่อยให้ไม่รู้ๆ อย่างนี้ เป็นผู้หลงลืมสติอย่างนี้ และก็จะไปรู้อริยสัจจ์ เป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้เลย แม้อุเบกขาเวทนา อทุกขมสุข ความรู้สึกเฉยๆ ก็ไม่ใช่ว่าให้ข้ามไปไม่รู้ เพราะว่าท่านที่เจริญสติจะเกิดความรู้ทีเดียวว่า อะไรนะ ลักษณะนั้น เมื่อกี้นี้ที่หลงลืมสติ หรือว่าบางทีท่านรู้ลักษณะของนามนี้ รูปนั้น และส่วนที่ว่างระหว่างกลาง ไม่รู้ อทุกขมสุขนั้นเป็นอุเบกขาเวทนา

ขณะใดที่ไม่เจริญสติ ไม่ระลึกรู้ลักษณะของนามธรรมรูปธรรม ในขณะนั้นเป็นตัวตนทั้งหมด เป็นเราสุข เป็นเราทุกข์ เป็นเราเฉยๆ

เพราะฉะนั้นจึงได้กล่าวว่า ถึงแม้ว่าความสุขมีจริง ความทุกข์มีจริง ความรู้สึกเฉยๆ มีจริง แล้วก็เกิดขึ้น แล้วก็หมดไป ให้รู้ในสภาพความไม่เที่ยงใช่ไหม ไม่มีสุขที่สุขตลอดเวลา ไม่มีทุกข์ที่เป็นทุกข์ตลอดเวลา หรือว่าไม่มีดีใจตลอดเวลา ไม่มีเสียใจตลอดเวลา ไม่มีความรู้สึกที่เฉยๆ เท่านั้นตลอดเวลา แม้สภาพธรรมมีปรากฏ แต่ว่าลักษณะนั้นยากที่จะรู้ ลักษณะนี้หมายความถึงลักษณะที่เป็นนามธรรมหรือลักษณะที่เป็นรูปธรรมที่ไม่ใช่ตัวตน ยากที่จะรู้จึงกล่าวว่าลึกซึ้ง การที่จะรู้ว่าเป็นสุขเวทนาก็ลึกซึ้ง เพราะอะไร เพราะเคยเป็นเราสุข ไม่ได้รู้เลยว่าเป็นนามธรรมชนิดหนึ่งที่อาศัยเหตุปัจจัยเกิดขึ้น เวลาที่ทุกขเวทนาเกิดขึ้น ที่จะรู้ว่าเป็นเวทนานั้นลึกซึ้ง เพราะอะไร เพราะเคยยึดถือว่าเป็นเราทุกข์ อุเบกขาความรู้สึกเฉยๆ ก็เหมือนกันอุเบกขาความรู้สึกเฉยๆ ก็เหมือนกัน ที่จะให้เห็นว่าเป็นสภาพธรรมชนิดหนึ่ง ที่อาศัยในปัจจัยเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป เป็นนามธรรม ก็ยากที่จะรู้ได้ว่าเป็นนามธรรมไม่ใช่ตัวตน เพราะฉะนั้นจึงลึกซึ้ง สภาพธรรมที่เป็นนามธรรมเป็นรูปธรรม เป็นของที่มีจริง เป็นปกติ เป็นประจำวัน เกิดขึ้นเพราะเหตุปัจจัย แต่ยากที่จะรู้ลักษณะได้ จึงกล่าวว่าลึกซึ้ง จึงต้องเจริญสติ