เสกขบุคคล เป็นผู้ศึกษาโดยสติระลึกรู้สภาพธรรมที่กำลังปรากฏ

สำหรับปุถุชนที่ไม่สดับ ไม่ศึกษา ขอให้พิจารณาคำนี้ด้วย พระอริยะบุคคลเป็นผู้สดับ เป็นผู้ศึกษา ขณะที่ปฏิบัติ ศึกษาหรือเปล่า เสขบุคคลหรือ เสกขบุคคล เป็นการศึกษาโดยการปฏิบัติ ไม่ใช่ศึกษาโดยขั้นปริยัติเท่านั้น ผู้เจริญสติปัฏฐานทุกท่าน ท่านเป็นผู้ที่กำลังศึกษาสภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนั้น ให้รู้ชัดเจนตามความเป็นจริง ถ้าท่านศึกษาอยู่โดยขั้นของปริยัติ ไม่ได้เจริญสติ ท่านไม่ใช่ผู้ปฏิบัติ ท่านไม่ใช่ผู้ศึกษาโดยการปฏิบัติ แต่ว่าผู้ที่เป็นอริยบุคคล ถ้ายังไม่ใช่พระอรหันต์ชื่อว่าพระเสขบุคคล ผู้ที่ศึกษาโดยที่สติระลึกรู้ลักษณะสภาพธรรมที่กำลังปรากฏ ศึกษาให้เกิดความรู้พร้อมกับสติในขณะนั้นเพื่อการรู้แจ้งชัดในลักษณะของสภาพธรรมตามความเป็นจริง

โดยมากผู้ที่เจริญวิปัสสนาต้องการจะดูเท่านั้น เพื่อให้เห็นใช่ไหม เมื่อไหร่จะเกิดขึ้น เมื่อไหร่จะดับไป ต้องการเท่านั้นเอง แต่ท่านลืมพยัญชนะคือ เสขะ หรือ เสกขะ คือผู้ที่ศึกษา โดยสติเกิดขึ้นระลึกรู้ลักษณะสภาพของสิ่งที่กำลังปรากฏ ศึกษาจากสิ่งที่กำลังปรากฏ เพื่อให้เกิดความรู้ที่ชัดเจนถูกต้องตามความเป็นจริงของสภาพธรรมในขณะนั้น ไม่ใช่ผู้ที่ไปนั่งจ้องคอยว่าเมื่อไหร่สภาพธรรมที่กำลังจ้องนั้นจะเกิดแล้วก็จะดับ เพราะเหตุว่าไม่ได้รู้ลักษณะของนามธรรมรูปธรรมทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ ซึ่งเกิดปรากฏเป็นปกติในชีวิตประจำวัน

สภาพของสังขารทั้งหลายเกิดขึ้นนิดเดียวเท่านั้น ปรากฏ และก็ดับไป มีใครทราบบ้าง ถ้าไม่เจริญสติ ไม่ทราบ เจริญสติเป็นต้นว่ากำลังระลึกรู้ลักษณะสภาพที่อ่อนหรือแข็งที่ส่วนหนึ่งส่วนใดที่กาย นิดเดียวใช่ไหม ระลึกได้นิดเดียว แล้วก็ไปรู้ที่อื่นอีกแล้ว นั่นแสดงว่าจิตหรือสติที่ระลึกรู้ลักษณะอ่อนหรือแข็งที่กาย สติที่ระลึกรู้นั้นนิดเดียว แล้วก็ดับ แล้วก็เปลี่ยนเป็นระลึกรู้ลักษณะของนามอื่นรูปอื่นแล้ว