ทบทวนปัจจัย - อาหารปัจจัย
ต่อไปโดยอาหารปัจจัยตามคำถามตอนต้นคือ สัตว์ทั้งหลายดำรงอยู่ได้ด้วยอาหาร เมื่อไรจะพ้นความเป็นสัตว์ซึ่งดำรงอยู่ได้ด้วยอาหารก็ต่อเมื่อดับอาหาร เมื่อไม่มีอาหารที่จะเลี้ยงดูก็ย่อมจะหมดความเป็นสัตว์บุคคลใด ๆ ทั้งสิ้นแต่เพราะเหตุว่ายังมีอาหารเป็นปัจจัยเลี้ยงดูค้ำจุนอยู่เพราะฉะนั้นก็ยังไม่สิ้นสภาพของการที่จะต้องเป็นสัตว์เป็นบุคคลเพราะเหตุว่ายังพร้อมด้วยอาหาร
สำหรับสภาพธรรมที่เป็นอาหารปัจจัย นอกจากที่เป็นรูป ๑ คือกพฬีการาหารแล้วก็เป็นนามธรรม ๓ ได้แก่ ผัสสาหาร ๑ มโนสัญเจตนาหาร ๑วิญญาณาหาร ๑ ไม่มีใครสามารถที่จะยับยั้งอาหารทั้ง ๓ นี้ได้ มีเหตุปัจจัยปรุงแต่งเกิดขึ้นเป็นไป
สำหรับโลภมูลจิตดวงที่ ๑ ในนามอาหาร ๓คือผัสสาหารมโนสัญเจตนาหารและวิญญาณาหารถ้ากล่าวถึงโลภมูลจิตดวงที่ ๑เป็นอาหารอะไร ?เป็นวิญญาณาหารเพราะเหตุว่าเป็นจิตนำมาซึ่งอะไรเวลาที่จิตเกิด ?เจตสิกซึ่งเกิดร่วมด้วยและอะไร ?และรูป ในภูมิที่มีขันธ์ ๕ เวลาที่จิตทุกดวงที่เกิดขึ้น เว้นทวิปัญจวิญญาณ และอรูปาวจรวิบาก ปฏิสนธิจิต และจุติจิตของพระอรหันต์แล้ว จิตทุกดวงที่เกิดเป็นปัจจัยให้จิตตชรูปเกิด เพราะฉะนั้นเมื่อโลภมูลจิตเกิดเป็นวิญญาณาหารนำมาซึ่งเจตสิกซึ่งเกิดร่วมด้วยและจิตตชรูปนอกจากนั้นแล้วเจตนาเจตสิกที่เกิดกับโลภมูลจิตก็เป็นมโนสัญเจตนาหาร
นี่ก็แสดงให้เห็นว่าในชั่วขณะเดียวซึ่งโลภมูลจิตเกิดพร้อมกับเจตสิก ๑๙ ดวงมีปัจจัยหลายปัจจัยทั้งเหตุปัจจัยอธิปติปัจจัยรวมถึงอาหารปัจจัยด้วย นอกจากนั้นแล้วผัสสเจตสิกซึ่งเกิดกับโลภมูลจิตก็เป็นผัสสาหารเพราะเหตุว่านำมาซึ่งเจตสิกอื่นและจิตและจิตตชรูปรวมกันไปได้เลยถ้ากล่าวถึงเจตสิกที่เกิดร่วมกับจิตใดก็หมายความว่าทั้งจิตและเจตสิกนั้นเป็นปัจจัยให้จิตตชรูปเกิดตามประเภทของจิตนั้นๆ
หมดไหมอาหาร ? ยังคงอยู่เรื่อย ๆผัสสเจตสิก ไม่ใช่แต่เฉพาะรูปเท่านั้นที่เป็นอาหารเพราะเหตุว่ารูปเป็นอาหารของรูปแต่ว่านามก็เป็นอาหารของนามด้วย และสำหรับในภูมิที่มีขันธ์ ๕นี้ก็อาศัย โดยเฉพาะคือในภูมิมนุษย์ก็ต้องอาศัยทั้งรูปอาหารและนามอาหาร
ไม่อยากได้ไหม ไม่อยากที่ให้มีอาหารปัจจัยได้ไหม ?ได้หรือไม่ได้หนทางเดียวคืออะไร ที่จะดับ ? อบรมเจริญปัญญาสติปัฏฐานที่จะระลึกรู้ลักษณะของสภาพธรรม จนกว่าปัญญาจะคมกล้าที่โลกุตตรจิตจะเกิด มิฉะนั้นแล้วก็ไม่มีทางเลยที่ปัจจัยเหล่านี้จะดับได้
มีข้อสงสัยไหมคะในเรื่องนี้ จิตก็เกิดกับจิตทุกดวง เจตนาเจตสิกเป็นเจตนาสัญเจตนาหารสำหรับผู้ที่ไม่ใช่พระอรหันต์แล้ว ก็นำมาซึ่งปฏิสนธิ นาม รูป