ทบทวนปัจจัย - ฌานปัจจัย

ต่อไปเป็นปัจจัยที่ ๑๖ ที่จะทบทวนคือ โดยฌานปัจจัย สภาพธรรมที่เป็นฌานปัจจัยได้แก่วิตกเจตสิก๑ วิจารเจตสิก๑ ปีติเจตสิก๑ โสมนัสเจตสิก ๑ เอกัคคตาเจตสิก๑ และสำหรับเวทนาอีก ๒ คือ โทมนัสเวทนา และอุเบกขาเวทนาก็เป็นฌานปัจจัยด้วย

โลภมูลจิตดวงที่ ๑ ไม่มีโทมนัสเวทนา และอุเบกขาเวทนา เพราะฉะนั้นก็มีฌานปัจจัย ๕ คือ วิตกเจตสิก๑ วิจารเจตสิก๑ ปีติเจตสิก๑ โสมนัสเจตสิก๑ เอกัคคตาเจตสิก๑ เท่ากับองค์ฌานทางฝ่ายกุศลใช่ไหมสำหรับผู้ที่อบรมเจริญสมถภาวนา แต่ต่างกันที่ว่าโลภมูลจิตทิฏฐิคตสัมปยุตต์เป็นฌานปัจจัยที่เป็นอกุศล องค์ธรรมเท่ากัน ประกอบด้วยวิตก วิจาร ปีติ โสมนัส หรือสุขเวทนา และเอกัคคตา แต่ว่าสามารถที่จะเป็นฌานปัจจัยที่เป็นฝ่ายอกุศลได้ เพราะเหตุว่าโลภเจตสิกก็เกิดร่วมกับวิตกเจตสิก วิจารเจตสิก โลภมูลจิตดวงที่ ๑ก็เกิดร่วมกับปีติเจตสิก โสมนัสเจตสิก และเอกัคคตาเจตสิก เผาธรรมที่เป็นกุศล