ทบทวนปัจจัย - ฌานปัจจัย

ต่อไปเป็นปัจจัยที่ ๑๖ที่จะทบทวนคือโดยฌานปัจจัยสภาพธรรมที่เป็นฌานปัจจัยได้แก่วิตกเจตสิก ๑วิจารเจตสิก ๑ปีติเจตสิก ๑ โสมนัสเจตสิก ๑เอกัคคตาเจตสิก ๑ และสำหรับเวทนาอีก ๒คือ โทมนัสเวทนาและอุเบกขาเวทนาก็เป็นฌานปัจจัยด้วยแต่ว่าสำหรับโลภมูลจิตดวงที่ ๑ก็ไม่มีโทมนัสเวทนาและอุเบกขาเวทนา เพราะฉะนั้นก็มีฌานปัจจัย ๕คือ วิตกเจตสิกวิจารเจตสิกปีติเจตสิกโสมนัสเจตสิก เอกัคคตาเจตสิก

เท่ากับองค์ฌานทางฝ่ายกุศลใช่ไหมสำหรับผู้ที่อบรมเจริญสมถภาวนา แต่ต่างกันที่ว่าโลภมูลจิตทิฏฐิคตสัมปยุตต์เป็นฌานปัจจัยที่เป็นอกุศลองค์ธรรมเท่ากันประกอบด้วยวิตกวิจารปีติโสมนัสหรือสุขเวทนาแล้วก็เอกัคคตาแต่ว่าสามารถที่จะเป็นฌานปัจจัยที่เป็นฝ่ายอกุศลได้เพราะเหตุว่าโลภเจตสิกก็เกิดร่วมกับวิตกเจตสิกวิจารเจตสิกโลภมูลจิตดวงที่ ๑ก็เกิดร่วมกับปีติเจตสิกโสมนัสเจติสกและเอกัคคตาเจตสิกเผาธรรมที่เป็นกุศล