ปุเรชาตปัจจัย - ปัจฉาชาตปัจจัย

ปัจจัยที่ ๑๐ คือ ปุเรชาตปัจจัย ได้แก่ รูปซึ่งเกิดก่อนแล้วยังไม่ดับ เป็นปัจจัยแก่จิตโดย ปุเรชาตปัจจัย เพราะฉะนั้นจิตและเจตสิกไม่ใช่รูป แต่ว่าเป็นปัจจัยซึ่งกันและกันได้ โดย นปุเรชาตปัจจัย คือ เป็นปัจจัยโดยไม่ใช่ปุเรชาตปัจจัย

ปัจจัยที่ ๑๑ ปัจฉาชาตปัจจัย ได้แก่ จิตทุกดวงอุปการะแก่รูปซึ่งเกิดก่อน โดยที่จิตนั้นเกิดภายหลัง

เพราะฉะนั้นสำหรับ นปัจฉาชาตปัจจัย ก็คือ จิตและเจตสิกซึ่งเกิดโดยไม่ได้อาศัยปัจฉาชาตปัจจัย