สัมปยุตตปัจจัย - วิปยุตตปัจจัย

ปัจจัยต่อไป คือ ปัจจัยที่ ๑๙ สัมปยุตตปัจจัย ได้แก่ นามธรรมที่เกิดร่วมกันเป็นปัจจัยซึ่งกันและกัน เพราะฉะนั้นนสัมปยุตตปัจจัย ได้แก่ รูปทั้งหมด ไม่เป็นสัมปยุตตธรรม เพราะฉะนั้นรูปทั้งหมดถ้าจะเป็นปัจจัย ก็โดยนสัมปยุตตปัจจัย

ปัจจัยที่ ๒๐ วิปยุตตปัจจัย ได้แก่ นามธรรมที่เกิดเพราะรูป หรือรูปซึ่งเกิดเพราะนามธรรมนั้น เป็นวิปยุตตปัจจัย

เพราะฉะนั้นเวลาที่จิตเกิดเพราะเจตสิกเป็นปัจจัย และเจตสิกเพราะจิตเป็นปัจจัย จึงเป็นปัจจัยโดย นวิปยุตตปัจจัย คือ เป็นปัจจัยโดยไม่ใช่เป็นวิปยุตตปัจจัย

มหาภูตรูปเป็นปัจจัยให้อุปาทายรูปเกิดได้ โดยวิปยุตตปัจจัย ได้ไหมคะ

วิปยุตตปัจจัย คือ นามธรรมเป็นปัจจัยแก่รูปธรรม หรือรูปธรรมเป็นปัจจัยแก่นามธรรม

เพราะฉะนั้นในขณะที่นามธรรมเป็นปัจจัยแก่นามธรรม ต้องเป็นโดย นวิปยุตตปัจจัย หรือในขณะที่รูปธรรมเป็นปัจจัยแก่รูปธรรม ขณะนั้นก็ต้องเป็นโดย นวิปยุตตปัจจัย ต้องขณะใดที่รูปเป็นปัจจัยแก่นาม หรือนามเป็นปัจจัยแก่รูป จึงจะเป็นวิปยุตตปัจจัย แต่ถ้ารูปเป็นปัจจัยแก่รูป ไม่ใช่โดยวิปยุตตปัจจัย จึงเป็นนวิปยุตตปัจจัย หรือในขณะที่นามเป็นปัจจัยแก่นาม ไม่ใช่เป็นปัจจัยโดยวิปยุตตปัจจัย ก็ต้องเป็นโดยนวิปยุตตปัจจัย